Shodashaka Prakaranam

SR No.: 002154
Original Sutra Author: Haribhadrasuri
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
Total Pages: 226
Language: Sanskrit, Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Religion, & Yoga
File Size: 9 MB

Page 102

भवति च खलु प्रतिष्ठा निजभावस्यैव देवतोद्देशात् । स्वात्मन्येव परं यत्स्थापनमिह वचननीत्योच्चैः ॥ ४ ॥
-
આ પ્રતિષ્ઠા એટલે શું ? શું મુક્ત થયેલ વીતરાગ દેવતા વિશેષનું સન્નિધાન अ ते प्रतिष्ठा छे ? तदनुजीवीन तेनां सेवड ठेवानुं भुक्तिगत वीतराग કે સેવક દેવતાના અનુજીવી સેવક જેવા જે સંસારી અને દેવજાતિ - વ્યન્તરાદિમાં અનુપ્રવિષ્ટ એટલે સમાવેશ પામેલા છે, તેઓનું સન્નિધાન કરવું તે પ્રતિષ્ઠા છે ?
તેમાં પહેલી વાત તો બેસે એમ નથી કારણકે મુક્ત થયેલા મંત્રાદિ સંસ્કારથી આણી શકાતા નથી. સંસારવર્તી દેવજાતીવાળાનું પણ કાયમ માટેનું સન્નિધાન દેખાતું ન હોવાથી તેની પ્રતિષ્ઠા કરવી તે અપ્રતિષ્ઠા જ છે. કારણકે સ્થિર સન્નિધાન રૂપ પ્રતિષ્ઠા છે, તેનું કાર્ય આવી પ્રતિષ્ઠાથી સિદ્ધ થતું નથી. એવો પ્રશ્ન ઉભો થયે છતે વિશિષ્ટ આત્મભાવ જ પ્રતિષ્ઠા છે, તેવું સિદ્ધ કરતા ગ્રંથકાર ગાથા વડે તે વાત भावे छे...
ગાથાર્થ :- પોતાના ભાવોને વીતરાગદેવના ઉદ્દેશથી આત્મા વિષે પ્રધાન રૂપે સ્થાપન કરવા તે જ આગમનીતિ પ્રમાણે અહીં ખરેખર પ્રતિષ્ઠા छे.
यद्
भवति च खलु प्रतिष्ठा शास्त्रोक्ता निजभावस्यैव कारयितृभावस्यैव देवतोद्देशान्मुख्यदेवतोद्देशेन स्वात्मन्येव स्वजीव एव परं प्रधानं यस्मात्स्थापनमिह प्रतिष्ठा नतु निजभावविषयदेवतामन्तरेणान्यस्य I वचननीत्यागमोक्तन्यायेनोच्चैरत्यर्थं I यद्यपि वचनानुष्ठानव्युत्पत्तिमहिम्ना विहितक्रियामात्र एव नियमतः स्मर्यमाणभगवद्गुणानां स्वात्मनि स्थापना सम्भवति । तथापि यदेकगुणसिद्धयुद्देशेन यदनुष्ठानं विहितं ततस्तदेकगुणद्वारा प्रायः परमात्मसमापत्तिर्व्युत्पन्नस्य सम्भवतीह तु स्थापनोद्देशेनैव विधिप्रवृत्तेस्तस्या भावतः सर्वगुणारोपविषयत्वात्सर्वैरेव गुणैः स एवाहमिति स्वात्मनि परमात्मा स्थापितो भवतीति महान् विशेषः, एतच्चोच्चैरिति पदेनाभिव्यज्यतेऽयं भावस्तात्त्विकप्रतिष्ठा ।
વિશેષાર્થ :- પોતાના ભાવનો વિષય જે દેવતા (બનતો) હોય તેના સિવાય બીજા દેવની પ્રતિષ્ઠા ન થાય. જો કે શાસ્ત્રકારની આજ્ઞા લક્ષ્યમાં
શ્રીષોડશકપ્રકરણમ્-દ
101