________________
૧૫૦૪
Jain Education International
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા.
विभूतिः सर्वसामान्या, परं शौर्य त्रपा मदे । મૂલ્યે વસ સ્વતઃ પ્રજ્ઞા.....................
C
આના અર્થ સાધારણ રીતે એમ થાય છે કે સર્વના ઉપયોગમાં આવે તેવી જેની સંપત્તિ (ધન દાલત શેઠાઈ) છે, જેનામાં ઉત્કૃષ્ટ શૂરવીરપણું છે, જેને મદ કરવામાં શરમાળપણું છે, જેની બુદ્ધિ પેાતાની મેળે જ આબાદીને માટે થાય છે.......
[ પ્રસ્તાવ ૬
આવા ત્રણ પાદ કહ્યાં એટલે કુમારે વિચાર કરીને પેાતાના મનમાં તેના જવાબ ગોઠવી દીધા અને ઘણા તુષ્ટમાન થઈને મેક્લ્યા “અરે ભાઇ ધનશેખર ! તું તે ભારે જખરા ! તેં તા ભારે કરી ! તેં તે વળી જખરૂં ચતુર્થગૂઢપાદ ગોઠવી રાખ્યું જણાય છે ! ”
×
સર્વેએ એકી સાથે પૂછ્યું “કુમાર! તું શું તેનું ચોથું પાદ મેળવી શકયા? અરે ભાઈ! તે અમને જણાવ તે ખરો!”
tr
કુમારે કહ્યું “ જુએ સાંભળેા ! એનું ચેાથું પાદ પત્રમૂર્તઃ સ મૂતિઃ એમ આવે છે. ’” આ જવાય સાંભળીને મિત્રો ઘણા વિસ્મય
પામ્યા.
{ આવી રીતે વાતચીત થઇ તેના ભાવ સમજી લઇએ. આખા શ્લોક આ પ્રમાણે થયા.
विभूतिः सर्वसामान्या, परं शौर्य त्रपा मदे । भूत्यै यस्य स्वतः प्रज्ञा, पात्रभूतः स भूपतिः ॥
· જે રાજાની સંપત્તિ અને જેની ઐશ્વર્યપ્રાપ્તિ સર્વના હિતને માટે થાય છે એટલે જેની સંપત્તિના ઉપયાગ રાજા પાતે કરતા નથી પણ જનહિતમાં-પરહિતમાં જેને ઉપયોગ કરે છે, જે રાજામાં મહા શૂરવીરપણું હાય છે, જેને અભિમાન કરતાં મનમાં શરમ આવે છે અને જેની ત્રુદ્ધિ આબાદીને માટે જ થાય છે ( જેની બુદ્ધિના સદુપયોગ જ થાય છે) તે રાજા ખરેખરા પાત્ર છે, રાજાના નામને યાગ્ય છે, મૂ એટલે પૃથ્વીને તે ખરેખરા પતિ છે.
આ શ્લોકમાં એક બીજે પણ શબ્દાલંકાર જોવામાં આવે છે. સૂતિ શબ્દમાં મૂ, ૫ અને ત્તિ એ ત્રણ અક્ષરો છે. તે પ્રથમના ત્રણે પાદના પ્રથમ શબ્દોમાં અનુક્રમે આવે છે. મૂ' વિભૂતિમાં એના પ્રથમ અક્ષર વિચારાય છે, પ૨ શૌર્યમાં બીજો અક્ષર ‘પ' વિચારાય છે અને ત્રપા (શરમ )માં ત્રીજો અક્ષર ‘ત્તિ વિચારાય છે અને
"
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
