________________
પ્રકરણ ૧૦ ]
ષપુરૂષ કથાનક.
૧૫૫૯
સિદ્ધાન્ત—“ હા ભાઇ ! સુખદુઃખનું કારણ એક રાજ્ય જ છે, બીજું કાંઇ પણ નથી. ”
અપ્રબુદ્ધ—“મહારાજ ! આપે આ વાત કહી તે તે ઉઘાડી રીતે વિરાધવાળી જણાય છે, કારણ કે આ દુનિયામાં બહુ જ ઘેાડા પ્રાણીઆને રાજ્ય મળે છે અને સુખ અથવા દુ:ખ અથવા બન્ને તે સર્વ જીવા અનુભવતાં હોય એમ દેખાય છે!”
સિદ્ધાન્ત—“ ભાઇ ! સુખદુઃખનું કારણ રાજ્ય મેં તને કહ્યું તે ખાદ્ય રાજ્ય તારે સમજવાનું નથી, રાજાના કે રાજ્યના બહારની ઉપર ઉપરની નજરે જે સંસારમાં વ્યવહાર થાય છે તેને અંગે મારા કહેવાના આશય નથી, સુખદુખનાં કારણુ તરીકે મેં જે રાજ્યની તને સૂચના કરી છે તે તે અંતરંગ રાજ્ય છે અને સંસારની અંદર વર્તતા સર્વ જીવાને તે રાજ્ય તા જરૂર જ હેાય છે. તેથી જે જીવા એ અંદરના રાજ્યને સારી રીતે પાળે છે તે સુખ અનુભવે છે અને જીવે એ અંદરના રાજ્યને સારી રીતે પાળતા નથી તે દુ:ખના અનુભવ કરે છે અથવા તે રાજ્ય તેમના સંબંધમાં દુઃખ ઉત્પન્ન કરે છે. માટે મેં જે વાત કહી તેમાં ઉઘાડો વિરોધ છે એમ તને લાગ્યું તે વાત બરાબર નથી. ”
અપ્રબુદ્ધ—“ ત્યારે મહારાજ ! આપ અંતરંગ રાજ્ય કહેા છે. તે એક રૂપવાળું છે કે અનેક રૂપવાળું છે, એકસરખું છે કે જૂદા જૂદા પ્રકારનું છે? ”
સિદ્ધાન્ત—“ એ અંતરંગ રાજ્ય સામાન્ય રીતે એક રૂપવાળું છે એકસરખું છે અને વિશેષ પ્રકારે જોઇએ તે અનેક રૂપવાળું છે, જૂદા જૂદા પ્રકારનું છે. ”
અપ્રબુદ્ધ—“ મહારાજ ! જો આપ કહો છે! તેમ છે તે એ સામાન્ય રાજ્યને રાજા કોણ છે? તે રાજાના ખજાના કયા છે? તે રાજાનું લશ્કરી મળ કયું છે? એ રાજાના તાબામાં દેશ કયા કયા છે? અને એ રાજાની પાસે બીજી કઇ રાજ્યસામગ્રી છે તે સર્વ સાંભળવા ઇચ્છા રાખું છું, તેા આપ તે સર્વ કૃપા કરીને મને કહેા, મારા સમજવામાં હજુ કંઇ વાત આવતી નથી. ”
Jain Education International
અંતરંગ રાજ્યના રાજાકાશ, લશ્કર, ભૂમિ, દેશ, લુંટારા, ચાર, ધૃષ્ટતા આદિ,
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
