________________
પ્રકરણ ૩૨ મું. ત્રણ કુટું.
રિદમન રાજાને સવાલ ઘણા મુદ્દાસરના હતા, આખી પર્વદા સવાલના જવાબ સાંભળવા આતુર થઇ રહી હતી, વિવેક કેવળી મહારાજ પણ અત્યારે સર્વ હ કીકત સ્ફુટ કરી સમાવવા ઉદ્યુક્ત થયા હતા અને ચારે બાજુએથી જમાવટ બરાબર થઇ હતી. વિવેક કેવળીએ તે વખતે મધુર સ્વરે ત્રણ કુંટુંબની હકીકત કહી સંભળાવી અને રાજાએ તે પર પ્રશ્નાવળિ કરી તેને વિગતવાર હેવાલ નીચે પ્રમાણે છેઃ— ત્રણ કુટુંબ વર્ણન.
ક્ષાંતિમાર્દવાદિ (અંતરંગ.) ક્રોધ રાગદ્વેષાદિ (અંતરંગ.) માતાપિતા શરીરાદિ (મારું.)
..
વિવેકાચાર્ય— રાજન્ ! દરેક પ્રાણીને ત્રણ ત્રણ કુટુંબે હાય છે તે આ પ્રમાણેઃ પ્રથમ કુટુંબમાં ક્ષાન્તિ, માર્દવ (માનના ત્યાગ), “ આર્જવ (સરળતા-માયાનેા ત્યાગ), મુક્તિ (લાભના ત્યાગ ), જ્ઞાન,
'
દર્શન, વીર્ય, સુખ, સત્ય, શૌચ ( પવિત્રતા-બાહ્ય અને અત્યંતર ),
“ તપ અને સંતાષ વિગેરે કુટુંબીઓ ( ઘરના માણસેા ) હાય છે; બીજા
66
‘કુટુંબમાં ક્રોધ, માન, માયા, લાભ, રાગ, દ્વેષ, માહ, અજ્ઞાન, શાક, · ભય, અવિરતિ ( વ્રત નિયમના અભાવ ) વિગેરે કુટુંબીઓ (ઘરનાં ‘ માણસા ) હોય છે; અને આ શરીર, તેને ઉત્પન્ન કરનાર સ્ત્રીપુરૂષ (માતાપિતા) અને બીજા તેવાજ પ્રકારના લેાકેા (ભાઇ બહેન વિગેરે)
અ
--
સંબંધી તરીકે હાય છે તે ત્રીજું કુટુંબ કહેવાય છે. આ ત્રણ કુટું“ દ્રારા દરેક પ્રાણીનાં સંખ્યાવગરનાં સગાં સંબંધીઓ થાય છે.
“ આમાં જે ક્ષાંતિ માર્દવ આર્જવ વિગેરે પ્રથમ કુટુંબ કહેવામાં “ આવ્યું તે આ પ્રાણીનું સ્વાભાવિક કુટુંબ છે, અનાદિકાળથી તેની “ સાથે રહેલું હાય છે, તેના કદિ છેડા આવતા નથી, સર્વથા નારા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
