________________
પ્રકરણું ૨૪] કનકમંજરી.
૫૮૩ ખર ભક્તિભાવ છે અને એની બોલવાની કુશળતા પણ ઘણું સારી છે માટે જે હકીકત વાસ્તવિક રીતે બની છે તે એને બરાબર જવવી જોઈએ-છતાં મદન (કામદેવ)ને વિકાર અને તેનો પ્રભાવ વિચિત્ર હેવાથી સીધે જવાબ આપવાને બદલે મેં તેને નીચે પ્રમાણે જવાબ આપ્યો.
નંદિવર્ધન–“ભલા સારથિ ! મારા શરીરની અને મનની આવી સ્થિતિ થવાનું કારણ શું છે તે મને બરાબર સમજાતું નથી. માત્ર મને એટલું યાદ છે કે બજારનો રસ્તો પૂરે કરીને રાજમાર્ગ તરફ જ્યારથી તું રથને ગઈ કાલે લઈ આવ્યો અને ત્યાં તે રથને કેટલેક વખત ઊભે રાખે ત્યારથી મારા સર્વ અવયવો તૂટી જાય છે, અંદરનો તાપ (તાવ) વધારે વધારે જોર કરતો જાય છે, રાજ્યભુવન જાણે સળગી ઊઠયું હોય તેમ લાગે છે, લેક બોલે છે તે જરા પણ ગમતું નથી, મનમાં હાયેય થયા કરે છે, નકામી ચિંતા થયા કરે છે અને હૃદય જાણે તદ્દન સુનું પડી ગયું હોય તેમ લાગે છે. અત્યારે તો મારી સ્થિતિ એવી થઈ ગઈ છે કે આ દુઃખ શું છે તે મને સમજાતું નથી અને તેને કોઈ ઉપાય પણ મને સુજતો નથી!”
સારથિ–“એમજ હોય તો તે આ દુઃખ શું છે અને તેનું ઔષધ શું છે તે બન્ને મારા સમજવામાં આવી ગયાં છે. આપ સાહેબે હવે એ સંબંધમાં જરા પણ ચિંતા કરવી નહિ.”
નંદિવર્ધન–બતે કેવી રીતે ?
સારથિ–“આપને જે દુઃખ થયું છે તેનું કારણ નજરબંધી છે, ચક્ષુદેષ છે.”
નંદિવર્ધન–“મને કોની નજર લાગી છે?”
સારથિ આપે એને જ જોઈ છે કે નહિ તેની મને બરાબર ખબર નથી, પરંતુ રાજકુળના છેલ્લા મહેલમાં એક મોટી કરી અડધી આડી આંખે આપ સાહેબના તરફ ઈરાદાપૂર્વક ઘણે વખત સુધી જોઈ રહી હતી તેને મેં બરાબર જોઈ હતી. એ તે વાંકી નજરે આપનાં અંગ ઉપાંગ જોયાંજ કરતી હતી. તેથી જરૂર નિશ્ચય થાય છે કે આપને જે દુઃખ થયું છે તે એ છેકરીની દષ્ટિનો જ દેષ છે, સાહેબ! જેઓ હલકા સ્વભાવનાં હોય છે તેની નજર બહુ ભયંકર અને વક હોય છે.”
૧ સારથિ ઘણો પક્કો છે. એ યુક્તિસર હકીકત લઈ આવે છે. એનો પ્રેમ અને વિનય વખાણવા યોગ્ય છે.
૭૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
