________________
૫૧૦
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા.
આચાર્ય—“ તમે નહિ. ’” શત્રુમર્દન— તે કેવી રીતે? ” આચાર્ય સાંભાઃ
tr
"
પ્રભુત્વની
વ્યાખ્યા.
“ એનું કારણ એ છે કે એ કર્મવિલાસ મહારાજ જે જે હુકમા કરે છે તે તે સર્વ ભયથી કંપિત થઇ ગયેલા મનવાળા સર્વ નગરવાસીએ કદિ પણ ઉલ્લંઘી શકતા નથી; જે જે હુકમ તે મહારાજા ફરમાવે છે તેમાં જરા પણ ફેરફાર કરવાની તેઓ હિંમત પણ કરી શકતા નથી. તારૂં પેાતાનું રાજ્ય તારી પાસેથી હરણ કરી લેવું હાય, બીજા કોઇને આપી દેવું હોય કે તને પેાતાને રાજા તરીકે ચાલુ રાખવા હોય તે સર્વ કાર્ય કરવાને તે કર્મવિલાસ રાજા સમર્થ છે. એ સર્વ આખતમાં તારે હુકમ ચાલી શકતા નથી, પણ તે રાજાના હુકમ ચાલે છે. તેટલા માટે આ નગરીને પરમાર્થથી તે ક્રમેવિલાસ જ રાજા છે. રાજાઓની મેાટાઇ તેએ આજ્ઞા કરી શકે, હુકમ ફરમાવી શકે અને તેને બરાબર અમલ થઇ શકે તેમાં છે. જો રાજા આજ્ઞા કરી શકતા ન હેાય અથવા તેને અમલ થતા ન હોય તે તેનામાં પ્રભુપણું રહી શકતું નથી.”
Jain Education International
[ પ્રસ્તાવ ૩
અંતરંગ રાજ્યની પરિક્રિયા, કર્મવિલાસનું અખંડ સામ્રાજ્ય; બુદ્ધિદષ્ટિએ તેનું સૂક્ષ્મ નિરીક્ષણ,
શત્રુમર્દન—“ ભગવન્ ! જો આપ કહેા છે તેમ તે કર્મવિલાસ આ નગરના રાજા હોય તેા પછી તે અહીં દેખાતા કેમ નથી ? ”
આચાર્ય એ કર્મવિલાસ રાજા અહીં દેખાતા નથી તેનું કારણ તું સાંભળઃ એ કર્મવિલાસ અંતરંગના માટેા રાજા હોવાથી તારા જેવાને તે દિ દેખાતા નથી. જે અંતરંગ લેાક છે તેમની પ્રકૃતિ એવા પ્રકારની હોય છે કે તેઓ ગુપ્ત રૂપે અંદર રહીને સર્વ કાર્યો કરે છે. ધીરજવાળા બહાદુર પ્રાણીઓ તેવા અંતરંગ લાકને બુદ્ધિદૃષ્ટિથી માત્ર જોઇ શકે છે અને બીજા પ્રાણીઓના સંબંધમાં પણ તેઓને પ્રકટ થયેલા તેઓ સ્પષ્ટ રીતે જોઇ શકે છે. તારે આ હકીકતને લઈને કાંઇ પણ ખેદ લાવવાની ( દીલગીરી કરવાની ) જરૂર નથી, કારણ કે એ રાજાએ તને એકલાનેજ જીતેલા છે એમ
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
