Upmitibhav Prapancha Katha Vivaran Prastav 1 2 3

SR No.: 002144
Original Sutra Author: N/A
Author: Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Publication Year: 1921
Total Pages: 737
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Karma, & Literature
File Size: 15 MB

Page 523

૪૮૨
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચ કથા. [ પ્રસ્તાવ ૩ લકનો જય સૂચવનાર તરીકે કિરતારે કરી હોય તેના જેવી લાગે છે. અધર (નીચેને હોઠ) અતિ કેમળ હોવાને લીધે જાણે પરવાળાને ખંડ હોય તેવું જણાય છે. કોઈ પણ પ્રકારના ડાઘ વગરના તેના સુકેમળ ગાલમાંથી નીકળતો પ્રકાશ અતિ મનોહર જણાય છે. મગરાની કળીઓનો આકાર ધારણ કરનારા તેના મોઢામાં આવી રહેલા દાંત વિલાસ કરતાં કિરણને જાણે ઢગલે હોય નહિ એવા સુંદર દેખાય છે અને તેના જેવા સુંદર દાંત ત્રણ ભુવનમાં કેઇ પણ જગોએ જોવામાં આવતા નથી. એની બન્ને આંખો કાંઈક ઘોળી અને કાંઇક નહિ ઘોળી, વિસ્તારવાળી લાલ પંક્તિ-રેષાથી શોભતી અને સૂક્ષ્મ પાપણવાળી હોવાથી અતિ આનંદ આપે છે. તે મધુર સ્ત્રીની નાકની ડાંડી ઊંચી છે. તેની બન્ને ભમર લાંબી અને બાલવાળી છે. એના કપાળ પર સુંદર બાલ હોવાથી બહુ આકર્ષક લાગે છે. *પ્રજાપતિએ
જ્યારે તેને બનાવી હશે ત્યારે પિતાની કૃતિને સંપૂર્ણ શુદ્ધ નમુને બનાવવાની ખાતર તેના કાનો પણ તેવાજ સુંદર તેણે બનાવ્યા હોય એમ બરાબર દેખાઈ આવે છે. સુંદર તેલથી ઓળેલ આ સૌંદર્યની નિધાન પદ્મણીનો ચોટલો (અંબોડે) ઘણે આકર્ષક જણ્ય છે અને તેમાં ભરેલાં માલતીનાં ફુલેની સુગંધથી ખેંચાયેલા ભમરાઓ તેની પાસે આવ્યા કરે છે તેથી તેની શોભામાં બહુ વધારે થાય છે. ખરે. ખર, કાનને પ્રિય લાગે અને મન્મથ (કામદેવ) ને જાગ્રત કરે તેવાં તેનાં વચન સાંભળીને પિતાને સ્વર તેની પાસે કાંઈ નથી એવા વિચારથી કેયલ શરમાઈ ગઈ હોય એમ મને તો લાગે છે. દુનિયામાંથી
૧ કમળને માટે “પેશલ” શબ્દ વાપર્યો છે જે શ્લેષ છે: (૧) નાજુકહોઠ પશે; (૨) સુંદર, નરમ–પરવાળા પક્ષે.
૨ પરવાળાને જંગ ખુલતો રાતો (લાલ) હોય છે જે ચક્ષુને પ્રિય લાગે છે.
૩ મતલબ કહેવાની એ છે કે એના દાંત તદ્દન સ્વચ્છ અને ખેરી વગરના હતા. કિરણ બન્ને જગાએ અલંકારિક રીતે જ વપરાએલ છે.
૪ પ્રજાપતિઃ બ્રહ્મા. શરીરની રચના તે બનાવે છે એ લૌકિક માન્યતા પર આ રૂપક છે. આ હકીકત જૈન મતને અનુકૂળ નથી પણ બાળ જેવા જીનાં મુખમાં બરાબર બંધબેસતી આવે છે.
૫ ભમરાઓ માલતી-જાઇનાં ફુલો આસપાસ ઘણો ગણગણાટ કરે છે. એ જાતિનાં પુષ્પોની વેણી મદનકંદળીએ અંબેડામાં નાંખેલ હોવાને લીધે ત્યાં પણ ભમરાઓ ગણગણુટ કરી તેના સૌંદર્યમાં બાળની દૃષ્ટિએ વધારો કરે છે.
૬ સ્વરની મધુરતા કાયલમાં સવિશેષ હોય છે. તેનાથી પણ મદનકંદળીને સ્વર વધારે મધુર છે એમ કહેવાને અત્ર આશય છે.