Upmitibhav Prapancha Katha Vivaran Prastav 1 2 3

SR No.: 002144
Original Sutra Author: N/A
Author: Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Publication Year: 1921
Total Pages: 737
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Karma, & Literature
File Size: 15 MB

Page 503

૪૬૨
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચ કથા. [ પ્રસ્તાવ ૩ યોગ્ય છે. તેના ઉપદેશ પ્રમાણે વર્તવાથી મને હાલ જરા પણ ખેદ કે પશ્ચાત્તાપ ન થયો અને પૂર્વ બાળના પરિચયથી મારે અપજશ થયો હતો તે પણ વધારે કેલાય નહિ. અગાઉ મનીષીનું વચન મેં માન્યું નહોતું ત્યારે મને કલેશ પણ થયો હતો અને મારે અપજશ પણ સારી રીતે બેલા હતો.' બાળ તો જરા પણ અપવાદ વગર મનીષીના વચનથી તદન ઉલટી જ રીતે વર્તતો આવ્યો છે તેથી તેને માથે અનેક પ્રકારનાં દુઃખ પડ્યાં કરે, દુનિયામાં તેના અપજશનો ઢોલ વાગે અને છેવટે તેનું મરણ પણ થાય છે તેમાં નવાઈ જેવું શું છે? ખરેખર, મનીષીનાં વચન ઉપર મને પ્રીતિ થઈ અને તે પ્રમાણે ચાલવાનો મેં નિશ્ચય કર્યો તેથી હું ખરેખર ભાગ્યશાળી છું. ડાહ્યા માણસોએ કહ્યું છે કે
नैवाभव्यो भवत्यत्र सतां वचनकारकः।
पक्तिः काङ्कटुके नैव, जाता यत्नशतैरपि ॥ જે પ્રાણીનું ભવિષ્યમાં સારું થવાનું ન હોય (જે અભવ્ય હેય) તે કદિ સજ્જન પુરૂષોના વચનને અનુસરનાર થતજ નથી: સેંકડો પ્રયત્ન કરવા છતાં કાંગડું મગ કદિ ચઢત-પાકત નથી. આવી રીતે વિચાર કરતાં બાળ ઉપર તેના મનમાં જરા જરા સ્નેહ હતો તે પણ નાશ પામી ગયો અને પોતાના મનમાં એક પ્રકારની શાંતિ થઈ ગઈ. આવી જાતના વિચારોમાં તેને તે આખો દિવસ ૫સાર થઈ ગયો. હવે રાતે જ્યારે બાળ ત્યાં આવી પહોંચ્યો ત્યારે લોકાચાર પ્રમાણે તેની સાથે મધ્યમબુદ્ધિએ સહજસાજ વાત કરી અને સમાચાર પૂક્યા, ત્યારે બાળે જરા પણ વિષાદ આપ્યા વગર પિતાને જે જે પીડાઓ થઈ હતી તે સર્વે કહી સંભળાવી. આવા પ્રા
ને શિખામણ આપવી નકામી છે એમ વિચારીને મધ્યમબુદ્ધિએ તેના તરફ બેદરકારી બતાવી. બાળનાં સર્વ અંગેનાં ચૂરેચૂરાં થઈ ગયાં હતાં અને મન દુઃખથી આકુળવ્યાકુળ થઈ ગયું હતું, તેમજ તેને રાજ્ય તરફથી મોટો ભય હતો તેથી ગુપ્ત રીતે તે મહેલમાંજ પડી રહ્યો, બીલકુલ બહાર ન નીકળતાં મહેલમાં જ રહેવા લાગ્યો અને એવી સ્થિતિમાં ઘણે વખત પસાર થે.
૧ બાળની સાથે એક વખત પોતે ગયો ત્યારે કેવું દુઃખ થયું હતું અને અપકીર્તિ થઈ હતી તેની સાથે આ વખતે ન ગયો તેનું પરિણામ તે બરાબર સરખાવી શકે છે.
૨ જ્યારે એક વખત પાણી લાજ મૂકી દે છે ત્યારે તેને લોકભય કે અપયશભય રહેતો નથી અને ઉલટા પિતાના અધમ વર્તનમાં તે એક પ્રકારનું ગૌરવ લે છે. બાળનું દૃષ્ટાંત તે બરાબર બતાવે છે.