________________
૩૮૬
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા થા
[ પ્રસ્તાવ ૩
નામનું નગર જોયું. તે નગર ભિલ (લુટારા-જંગલી ) લોકોની પલ્લી જેવું દેખાતું હતું, તેની ચાતરફ કામ વિગેરે ચાર લાકા ભરાઇ રહેલા હતા, તે પાપી લેાકેાનું નિવાસસ્થાન હતું, મિથ્યા અભિમાનની ખાણુ જેવું હતું, અકલ્યાણપરંપરાના હેતુ જેવું હતું, ચોતરફ અંધકારથી વિંટાયલું હતું અને પ્રકાશના એક પણ કિરણ વગરનું હતું; એવી રીતે ભીલ લોકોની પલ્લીને સર્વ પ્રકારે મળતું આવે તેવું રાજસચિત્ત નગરે એ નગર હતું. એ રાજસચિત્ત નગરમાં રાગકેશરી રાગ કેશરી રાજા. નામનેા રાજા રાજ્ય કરતા હતા. તે સર્વ તફાની લોકેાના સરદાર હતા, સર્વ પાપી પ્રવૃત્તિઓનું કારણ હતા, સન્માર્ગરૂપ પર્વતાને માથે તે વજ્રપાત જેવા હતા, શક્ર-ઇંદ્ર વિગેરેને પણ દુર્જય હતા અને કોઇ સાથે તુલના થઇ શકે નહિ એટલા મેાટા બળ અને પરાક્રમવાળા હતા.
એ રાગકેશરી રાજાને એક વિષયાભિલાષ નામને અમાત્ય ( કારભારી-દિવાન ) હતા. તે રાજાનાં સર્વ કાર્યો સંબંધી વિચાર કરનારા હતા, સર્વ ઠેકાણે એને હુકમ ખરાખર માન્ય થતા હતા, આખી દુનિયાને પાતાને વશ કરવામાં તે મહા કુશળ હતા, પ્રાણીએને મેાહમાં નાખી દેવાની બાબતને તેણે ખાસ અભ્યાસ કર્યાં હતા, કોઇ પાપ-અનીતિને રસ્તે કામ કરવું હોય તેા તે બહુ ચાલાકીથી કરવામાં કુશળ થઇ ગયા હતા, અને પોતે કોઇ પણ કામ કરે તેમાં પારકા ઉપદેશની જરાપણ દરકાર કરે તેવા નહાતા અને તેથીજ રાજાએ આખા રાજ્યને ભાર તેના ઉપર નાખી દીધા હતા.
એ રાજચિત્ત નગરના મધ્ય ચોકમાં હું ફરતા ફરતા આવી પહોંચ્યા તે વખતે એકદમ ત્યાં મોટા કાળાહળ ઉઠ્યો. તે અવાજની
૧ ભિલ લેાકેા લુટારા જેવા હેાય છે, તેએ જંગલમાં પેાતાને કેંપ રાખે છે તેને ‘પલ્લી' કહે છે.
૨ રાગકેસરી રાગ ’નું આ રૂપક છે. કર્મબંધનમાં રાગ અને દ્વેષ મુખ્ય ભાગ ભજવે છે, તેમાં પણ રાગ વધારે બળવાન છે તે આગળ જણાશે.
૩ પર્વતને જેમ વજ્ર તેડી નાખે તેમ એ સારા માર્ગોને કાપી નાખનાર હતા. ૪ મેટા મેટા ઇંદ્રો પણ રાગને જીતી શકતા નથી, પણ રાગથી જીતાય છે. ૫ વિષયાભિલાષ–ઇંદ્રિયના વિષયેા સેવવાની ઇચ્છા, કામભેાગ ભાગવવાની લાલસા. એ અભિલાષા પ્રત્યેક ઇંદ્રિયને અંગે થાય છે. આ મંત્રીપર વિશેષ વિવેચન ચેાથા પ્રસ્તાવમાં આવશે.
૬ અહીં હવે સ્પર્શનનું કામદેવનું વર્ણન આવે છે,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
