________________
પ્રકરણ ૧] નંદિવર્ધન અને વૈશ્વાનર.
૩પ૭ આત્મભૂત થઈ ગયા છે, છંદશાસ્ત્રનું તે તેને એવું સારું જ્ઞાન થઈ ગયું છે કે તે તેણે બીજાઓને પણ કહી સંભળાવ્યું છે, તેણે નૃત્યને અભ્યાસ કર્યો છે, ગાયનકળા શીખી ગયું છે, હસ્તિશિક્ષા તે તેને ઘરની બૈરી જેવી થઈ ગઈ છે, ધનુર્વેદ તે એનો દોસ્તદાર-મિત્ર થઈ ગ છે, વૈદક શાસ્ત્ર તે એનું સખા થઈ ગયેલ છે, ધાતુવાદતેના હુકમમાં આવી ગએલ છે, મનુષ્યનાં જુદાં જુદાં લક્ષણે કેવાં હોય છે, વેપારની વસ્તુઓ કયારે ખરીદવી, ક્યારે વેચવી અને નિશાન તાકીને અમુક ચોક્કસ પાંદડાનેજ કેવી રીતે વીંધવાં એવી એવી વિદ્યાઓ તો એની દાસી થઈ ગઈ છે. આપની પાસે કેટલી લંબાણ વાત કરું. ટુંકામાં કહુ તો એવી કઈ પણ કળા બાકી રહી નથી કે જેમાં કુમાર બરાબર પારંગત થયે ન હોય.”
પદ્મરાજાએ આ પ્રમાણે હકીકત સાંભળી એટલે તેમની આંખમાં હષેના આસું આવી ગયાં. ત્યાર પછી તેમણે કળાચાર્યને કહ્યું
આર્ય! બરાબર છે, એમજ હોવું જોઈએ અને તેમ હોય એમાં કાંઈ નવાઈ જેવું પણ નથી. આપ જેવા જ્યારે ઉદ્યોગ કરે ત્યારે કુભારને શું પ્રાપ્ત ન થાય? ખરેખર ! તમારા જેવાને ગુરુ તરીકે મેળવનાર કુમાર ભાગ્યશાળી છે”
કળાચાર્ય–દેવ! એમ બોલે નહિ. અમે તે કોણ માત્ર છીએ, એ તે સર્વ આપનેજ પ્રતાપ છે.”
પઘરાજા–“આપ લે છે તેવાં વિવેકનાં વચન બેલવાની કોઈ જરૂર નથી. ખરી વાત એ છે કે આપની કૃપાથી જ અમને સર્વ પ્રકારે આનંદ થાય તેવી રીતે નંદિવર્ધન કુમાર સર્વ ગુણને ધારણ કરનાર થયો છે.”
૧ છંદશાસ્ત્ર: પિંગળ. ૨ હસ્તિશિક્ષાઃ હાથીને કેળવવાની ચતુરાઈ. ૩ ધનુર્વેદઃ ધનુષ્ય બાણ કેવી રીતે તાકવાં, મારવાં વિગેરે. ૪ ધાતુવાદઃ રસાયણ વિગેરે ક્રિયાથી સોનું રૂપુ કરવાની વિદ્યા-Mineralogy ૫ આને આધેય વિકય નામની કળા કહેવામાં આવે છે.
૬ આને પત્રછેદ્ય નામની કળા કહેવામાં આવે છે. પત્રચ્છેદ્ય કળામાં પાંદડાંઓમાં આકૃતિ કરવાની કળા પણ આવે છે. અને એકલવ મીલ પાસે જે કળા જોઈ હતી તે આ પત્રછેદ્ય કળા હતી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
