Upmitibhav Prapancha Katha Vivaran Prastav 1 2 3

SR No.: 002144
Original Sutra Author: N/A
Author: Motichand Girdharlal Kapadia
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha
Publication Year: 1921
Total Pages: 737
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Karma, & Literature
File Size: 15 MB

Page 325

૨૦૪
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા.
[ પ્રસ્તાવ ૨
નહિ સમજવાને પરિણામે તે મહાત્મા જે કહે છે તે પ્રમાણે વર્તન
કરતા નથી ?”
પ્રજ્ઞાવિશાલા—“ સખિ ! ધ્યાન રાખીને સાંભળ. આ હકીકત બરાબર સમજવાથી તારા મનમાં જે શંકા છે તેનું ખરાખર નિવારણ થઈ જશે. આ કર્મપરિણામ નામના મહારાજા છે. તેની શક્તિ કાઇ પણ જગાએ રોકી શકાય તેમ નથી એવા જબરજસ્ત તે રાજા છે. એ મહારાજા દરરોજ સંસારનાટક કરતા કરતા પેાતાની મરજીમાં આવે તે પ્રમાણે કઇક ધનવાનાને ભિખારી બનાવે છે, ભાગ્યશાળીને હીનભાગી કરી મૂકે છે, અત્યંત રૂપાળા પ્રાણીને કદરૂપા બનાવી દે છે, પંડિતાને મૂર્ખ કરી મૂકે છે, શૂરવીરને નિર્માલ્ય બનાવી દે છે, અહંકારી-અભિમાનીને શાંકડા બનાવી દે છે, તિર્યંચ જાતિનું રૂપ લેનાર પ્રાણીઓને નારકીનું રૂપ આપે છે, નારકીનું રૂપ ધારણ કરનાર પ્રાણીને મનુષ્યનું રૂપ આપે છે, મનુષ્યનું રૂપ ધારણ કરનાર પ્રાણીઓને દેવનું રૂપ આપે છે, દેવનું રૂપ ધારણ કરનાર પ્રાણીઓને જનાવરનું રૂપ આપે છે, મેટા મેાટા રાજને તે કીડા બનાવી દે છે, માટા ચક્રવર્તીને ભિક્ષુક બનાવે છે, દરિદ્રભાવ ધારણ કરનાર પ્રાણી પાસે ઈશ્વરના ભાવ ધારણ કરાવે છે; અરે! એને માટે બહુ કેટલી વાત કરવી? પેાતાની મરજીમાં આવે-ધૂનમાં આવે તેવા ભાવનું પરિવર્તન કરતાં-મોટા ફેરફાર કરી-કરાવી નાખતાં તેને કાઇ વારી શકતું નથી અને કોઇના વાર્યાં તે કદિ રોકાતા પણ નથી. આવા જબરજસ્ત તે મહારાજા છે તે પણ આ સદાગમના નામથી ડરી જાય છે અને તેની ગંધથી પણ દૂર નાસી જાય છે.' એનું કારણ આ પ્રમાણે છેઃ સર્વ લોકાને કર્મપરિણામ મહારાજા સંસારનાટકમાં ત્યાંસુધીજ વિડંબના કરી શકે છે કે જ્યાંસુધી એ સદાગમ મહાત્મા ઝેરથી હુંકારા કરતા નથી; તે આ મહાત્મા એક તાડુકા જોરથી પાડે તે કર્મપરિણામ મહારાજા તેના ભયથી ડરી જઇને જેમ મોટા વિગ્રહમાં ( લડાઇમાં ) કાયર માણસ પેાતાના પ્રાણ છેડી દે છે તેમ તે પ્રાણીઓને છેડી દે છે.
સદાગમ
માહાત્મ્ય.
૧ કર્મમાં પેાતાને વિપાક આપવાની અચિંત્ય શક્તિ છે તેના ઉપર જ્ઞા નથી સામ્રાજ્ય પ્રાપ્ત કરી શકાય છે અને જ્ઞાનમાં પ્રગતિ કરતાં આખરે સર્વ કર્મ પર આધિપત્ય મેળવી શકાય છે. આ હકીકત પર અહીં રૂપક છે.
૨ મતલબ એ છે કે શુદ્ધ આગમ ( શાસ્ત્ર )ને સમ્યગ્ મધ થાય છે એટલે કર્મો પેાતાની મેળે છૂટી જાય છે, નાસી જાય છે, આત્મપ્રદેશથી ખરી પડે છે.