Page Text
________________
પ્રકરણ ૨ ] કર્મપરિણામ અને કાળપરિણતિ. ૨૬૩ વિલાસ અને નૃત્યાદિ ગુણોથી તેજ રાજાની 'નિયતિ, યદચ્છા વિગેરે બીજી અનેક રાણુઓથી પણ અતિ સુંદર કાળપરિણતિ નામની મહારાણું છે. તે મહારાણી ઋતુલક્ષ્મીમાં શર ઋતુ જેવી, શર ઋતુમાં પણ કુમુદિની જેવી, કુમુદિનીમાં પણ કમલિની જેવી, કમલિનીમાં પણ કલહંસિકા જેવી અને કલહંસિકામાં પણ રાજહંસિકા જેવી છે. તે કાળપરિણતિ મહારાણું તે મહારાજાને પોતાના પ્રાણ સમાન વહાલી છે. જાણે કે પોતાની ચિત્તવૃત્તિ જ હોય તેમ એ મહારાણું જે કરે છે તે પ્રમાણભૂત ગણાય છે, જાણે કે પિતાનું મંત્રિમંડળ હોય તેમ કઈ પણ કાર્ય કરતાં પહેલાં મહારાણીની સલાહ લેવામાં આવે છે, જાણે કે પિતાના નિકટના મિત્રોની મંડળી હોય તેમ એ મહારાણી મહારાજાને પરમ વિશ્વાસનું સ્થાન છે. વધારે શું વર્ણન કરીએ? ટુંકામાં કહીએ તે કર્મપરિણામ રાજાનું રાજ્ય તે દેવી ઉપરજ આધાર રાખે છે અને વાસ્તવિક રીતે તે મહાદેવીજ રાજ્ય ચલાવે છે. આ પ્રમાણે હોવાથી તે કર્મ પરિણામ મહારાજા ‘ચંદ્ર જેમ ચંદ્રિકાને છેડે નહિ, કામદેવ જેમ “રતિને વિરહ સહે નહિ, કેશવ જેમ લક્ષ્મીદેવીથી દૂર
૧ નિયતિ થ#ાä તદ્મવિશ્વતિ-નિર્માણ-ભવિતવ્યતા. ૨ છાર સ્વભાવ.
૩ હતુઃ છ છે: વસંત, ગ્રીષ્મ, વર્ષા, શરદુ, હેમંત અને શિશિર--આ છે ઋતુમાં શરદ્ ઋતુ સર્વથી સુંદર ગણાય છે. સૃષ્ટિસૌંદર્ય તે વખતે બહુ સુંદર હોય છે, લીલાં વૃક્ષે આંખને શાંત કરે છે અને આખી કુદરત જાણે હસતી જણાય છે.
૪ કુમુદિની કુમુદ જેના ઉપર થાય તે છોડને કુમુદિની કહે છે. શરદુ - તુમાં કુમુદ બહુ થાય છે અને તેની શોભા બહુ આકર્ષક હોય છે.
૫ કમલિનીઃ કમલ જેના ઉપર ઉગે તેને કમલિની કહે છે. કુમુદિની કરતાં કમલિની મનહર હોય છે.
૬ કલહંસિકાઃ કુમુદ અને કમલથી ભરપૂર સરોવરમાં વિહાર કરતી કલહુંસીએ (હંસની માદાઓ) જોનારને આનંદમુગ્ધ બનાવે છે.
૭ રાજહંસિકા કલહંસીએમાં પણ અનેક ઉત્તમ લક્ષણોથી યુક્ત રાજહેસીનું સૌંદર્ય તો અપ્રતિમ હોય છે.
૮ ચંદ્ર અને તેને શાંત શીતળ પ્રકાશ જેને ચંદ્રિકા કહેવામાં આવે છે તેને સંબંધ વિરહ વગરનો છે. ચંદ્ર હોય ત્યાં ચંદ્રિકા હોયજ છે.
૯ રતિઃ એ કામદેવની સ્ત્રી છે. સ્પર્શેન્દ્રિયના વિષયનું પુરુષાકારરૂપ “કામદેવ છે, તેની સ્ત્રી “રતિ” છે.
૧૦ કેશવઃ એટલે કૃષ્ણ-લક્ષ્મીદેવી તેમની ભાર્યા. તે જ પ્રમાણે શંકર અને પાર્વતી આ સર્વ જાણીતાં રૂપક છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002144 |
| Book Title | Upmitibhav Prapancha Katha Vivaran Prastav 1 2 3 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Motichand Girdharlal Kapadia |
| Publisher | Jain Dharm Prasarak Sabha |
| Publication Year | 1921 |
| Total Pages | 737 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Karma, & Literature |
| File Size | 15 MB |