________________
સંસારીના વિકલ્પાનું દર્શન.
૨૧
સીમંધ લાગે છે કે આ મારૂં ભિખ માગવાનું ઘડાનું ઢીકરૂં ભિક્ષાના અન્નથી ભરેલું છે તે આ ( ધર્મબોધકર ) મને કોઇ એકાંત જગ્યાએ લઇ જઇને તાડી નાખશે, ભાંગી નાખશે અથવા તેને પાતે ઉપાડી જશે. ત્યારે હું શું અહીંથી નાસી જઉં? કે અહીં એક સ્થાને બેસીને મારૂં ભેટજન કરી લઉં? અથવા મારે કાંઇ ભિક્ષાની જરૂર નથી એમ કહીને ચાલ્યેા જઉં ?'–આવા આવા અનેક સંકલ્પ વિકલ્પાથી તેના ભયમાં વધારો થતા ગયા અને તેને લઇને પોતે ક્યાં આવ્યો છે અને ક્યાં બેઠા છે તેનું પણ તે ભાન ભૂલી ગયા. પેાતાની વસ્તુ ઉપર તેને એવી ગાઢ મૂર્છા આવી ગઇ કે તેના સંરક્ષણ નિમિત્તક રૌદ્રધ્યાનમાં તે પડી ગયા અને તે દુર્ધ્યાનમાં તેની અન્ને આંખો મીંચાઇ ગઇ. તેના મન પર આ વિચારની એટલી બધી અસર થઇ કે તેની સર્વ ઇંદ્રિયાના વ્યાપારો જાણે થોડો વખત તદ્દન શાંત થઇ ગયા અને તે લાકડા જેવા ચેતના વગરના થઇ ગયા અને તે જરા પણ હાલતા ચાલતા પણ અંધ થઇ ગયા. પેલી તદ્યા તેની પાસે ઊભી ઊભી વારંવાર ‘આ ભાજન લે, આ ભાજન લે' એમ કહેતી કહેતી થાકી ગઇ, પણ નિપુણ્યક દ્રમક તેા તેના તરફ જરા ધ્યાન પણ આપતા નથી અને પાતાની પાસે રહેલું તુચ્છ ભાજન આખી દુનિયામાં કોઇ જગ્યાએ થવું નથી-મળવું નથી એવા વિચારમાં ગુંચવાઇ ગયેલા તે દરિદ્રી તદ્યાએ આણેલા અમૃતભેાજનની કિંમત પણ સમજતા નથી.” આ શબ્દોમાં દરિદ્રીના સંબંધમાં અગાઉ વાત કરવામાં આવી છે તે સર્વ આ જીવના સંબંધમાં બરાબર યેાજાય છે, તેની યોજના નીચે પ્રમાણે કરવી.
જ્યારે આ પ્રાણીનું એકાંત હિત કરવાની બુદ્ધિથી ધર્માચાર્યે વિસ્તારથી ધર્મના ગુણુનું વર્ણન કરીને પછી ચાર પ્રકારના ધર્મનું અનુષ્ઠાન કરવાના ઉપદેશ આપે છે તે વખતે આ જીવનાં વિવેકચક્ષુ મહા અંધકારમય મિથ્યા જ્ઞાનરૂપ કાચ, પટલ, તિમિર, કામલ વિગેરે વ્યાધિઓથી જોવાની શક્તિને અંગે નરમ પડી ગયેલાં હાવાથી, અનાદિ સંસારભ્રમણના અભ્યાસથી મહામિથ્યાત્વના સંતાપ તથા ઉન્માદવડે તેનું હૃદય ભ્રમિત થઇ ગયેલું હોવાથી તેમજ પ્રમળ ચારિત્ર માહનીયરૂપ
મૂશ્ચિતના અધમ વિચારો.
૧ કાચ, પટલ, તિમિર, કામલ એ સર્વ આંખના વ્યાધિએનાં નામ છે, પ્રત્યેકથી જોવાની શક્તિ ઘટતી જાય છે.
૨ કષાય, હાસ્ય, રતિ, અતિ, શાકાદિ તથા વેદેશ્યને ચારિત્ર મેાહનીય કહેવામાં આવે છે,
૧૬
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
