________________
૭૨
ઉપમિતિ ભવપ્રપંચા કથા.
[ પ્રસ્તાવ ૧
આવા અભિપ્રાય આપે તે પછી સાધારણ ઘરે જન્મ થયા હેાય તેવા મનુષ્ય માટે તે તેઓ કેવા અભિપ્રાય આપે તે વિચારી લેવું !) આ હકીકત ઘણી અગત્યની હાવાથી તે અત્ર વધારે સ્પષ્ટ કરવામાં આવે છે.
તત્ત્વમાર્ગ (શુદ્ધ-સાચા ધર્મ)ને નહિ જાણનારા આ રાંક જીવ બ્રાહ્મણ, વાણીઆ, આભીર` કે અંત્યજ ( અસ્પર્ય વર્ગ-ઢેઢ ભંગી વિગેરે) નતિમાં ઉત્પન્ન થાય ત્યારે તેના વિચારમાર્ગ બહુ ટુંકો અને તુચ્છ હાવાને લીધે તેને કદિ બે ત્રણ નાનાં ગામાના લાભ થાય છે તે જાણે પોતે ચક્રવર્તીપણું પામી ગયા હોય એમ માને છે; પાતે એકાદ ખેતરના ટુકડાના સ્વામી થઇ જાય તો જાણે પોતે મેટા નંલિક રાજા થઇ ગયા હોય એમ ગણે છે; કોઇ વ્યભિચાર કરનારી ફુલટા સ્ત્રી તેને મળી જાય તે જાણે પોતે દેવાંગનાને પ્રાપ્ત કરી હાય એમ કલ્પના કરે છે; પોતાના શરીરનાં અમુક અવયવા તદ્દન બેડોળ હાય તાપણુ જાણે પાતે કામદેવ જેવા રૂપાળા છે એમ ધારી લે છે; કોઇ વખત મળેલા ઢેઢના પાડામાં રહેનારની જેવા આત્મ પરિજનને ( પોતાના પરિવારને ) શક્ર (ઇંદ્ર)ના પરિવાર જેવા ગણે છે; કોઇ વખત ત્રણ ચાર હજાર, ત્રણસેા ચારસા અથવા તે ત્રણ ચાર કોડિ રૂપીઆના લાભ થાય તે જાણે પાતે કરાડાધિપતિ થઇ ગયા એમ ગણે છે; કદાચ તેને પાંચ છ દ્રોણુ અનાજની ઉત્પત્તિ થાય તેા જાણે પાતે મેાટા કુબેર ભંડારી થઇ ગયા હોય એમ સમજે છે; કોઇ વખત પાતાના કુટુંબનું સુખે ભરણ પોષણ કરવું તેને મહાન્ રાજ્ય પ્રાપ્ત થયા અરાબર માને છે; કોઇ વખતે મુશ્કેલીથી ભરી શકાય તેવા પેાતાના પેટનું પૂરૂં કરવાના કામને મેટા ઉત્સવ જેવું ગણે છે; કોઇ વખત ભિક્ષા મળવી તે જાણે જીવન મળ્યું હોય તેમ ગણી લે છે; કોઇ વખત રાજાને અથવા બીજા કોઇને શબ્દ, સ્પરી કે બીજી કોઇ ઇંદ્રિયના ભાગે! ભાગવતા જોઇને તેના સંબંધમાં એ વિચાર કરે છે કે અહા! એ શક્ર (ઇંદ્ર) છે! દેવ છે, વાંદવાયાગ્ય છે, પુણ્યવાન છે, મહાત્મા છે!! ખરેખર તે બહુ ભાગ્યશાળી મનુષ્ય છે; મને પણ જો એવા વિષય ભોગવવા માટે કદાપિ મળી જાય તે હું પણ તેની પેઠે વિલાસ કરૂં-આવા પ્રકારના નકામા નકામા વિચારો કરીને વારંવાર ખેદ પામે છે.
જીવનના
ખેદ પ્રસંગેા.
૧ ગાવાળ, આહેર. ૨ ખત્રીશ શેરના વજનનું માપ (શેર અહીં એંશી રૂપીઆભારને સમજવે ),
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
