________________
માણસ વિચાર કરતો થાય કે આ દેખાય છે એની પાછળ જે નથી દેખાતું એ મહત્ત્વનું છે. અદેખતાને દેખતા થવા માટે દિવ્ય અંજન જોઈએ, * દિવ્ય દૃષ્ટિ જોઈએ. તે દેખતાને સહુ દેખે પણ ન દેખતાને દેખે એનું નામ સમ્યગ દૃષ્ટિ. બધું કરે પણ આત્માને ભૂલે નહિ.
હવે બીજો વિચાર. પરિસંવાદનું બીજું સોપાન : જો હું અમર રહેવાનો છું, મરતો નથી તો અહીંથી ક્યાં જવાનો ? અને જ્યાં જઈશ ત્યાં સાથે શું આવવાનું ?
અહીં જે હું કરણી કરવાનો તે સાથે આવવાની. અહીં બધું ગોઠવાયેલું છે, કાંઈ કરવું પડતું નથી. જ્યાં આ જીવ જન્મે છે ત્યાં બધાં સગાં થઈને આવે છે.
જીવ આવે છે ત્યારે એકલો આ 1 છે. કોઈકને મોટું કુટુંબ હોય છે, કોઈકને કોઈ જ નહિ. તો આ એકપણું અને આ અનેકપણું એ કોની ગોઠવણી ? પૂર્વજન્મમાં જે પુણ્ય અને પાપ કર્યું તે પ્રમાણે આ જન્મમાં ગોઠવણી થાય છે. આ એવી સૂક્ષ્મ ગૂંથણી છે કે એમાં બુદ્ધિ પણ કામ નથી કરતી.
આત્મા એક ભવથી બીજા ભવમાં જાય છે ત્યારે જતી વખતે સાથે કોણ આવે છે ? આત્મા સાથે કર્મ નામની સત્તા આવે છે. કર્મ એક છે પણ કર્મથી બે વસ્તુ બને છે : પુણ્ય અને પાપ.
જીવ એક ગતિમાંથી નીકળી બીજી ગતિમાં જાય છે ત્યારે પુણ્ય અને પાપ એના પરલોકના ભોમિયા બને છે, સાથી બને છે.
મિત્ર પણ સાથે નથી આવવાનો અને દુશ્મન પણ સાથે નથી આવવાનો. બંને અહીં જ રહી જવાના છે. પણ એ નિમિત્તે કરેલાં પુણ્ય-પાપ સાથે આવશે.
સંસારની આ હળવી બાજુ તો જુઓ. જે બાપ મહેનત કરી, પૈસા ભેગા કરી દીકરા માટે મૂકીને જાય એ દીકરાની બાપને પ્રેમ કરવાની રીત કેવી ? બાપને અગ્નિસંસ્કાર દીકરો જ કરે. બાપને બાળવાનો હક દીકરાને જ મળે !
સંસારનો પ્રેમ આગ લગાડવાનો જ ને ! જેટલાં સગાં આગ લગાડે એટલાં દૂરનાં નથી લગાડતાં. શો અને સંતાપ નજીકનાથી ઊભો થાય છે. લોકો જેને સ્નેહ કહે છે એમાંથી જ આ બધાં દુઃખોનો દાવાનળ ઊભો થયો છે.
આ જગતમાં જે કાંઈ બને છે તે પુણ્ય અને પાપના કારણે બને છે, તેને લીધે સુખ અને દુઃખનો સંયોગ થાય છે, કપ્યું પણ ન હોય તેની પ્રાપ્તિ થાય છે અને પ્રાપ્ત થયેલું હોય તેનો વિયોગ થાય છે.
૨૧૬ જ જીવન-માંગલ્યા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org