________________
સંસારમાં તમને એક પણ સંત નહિ જડે કે જેના પર દુઃખનો ભાર, વિપત્તિનાં વાદળ અને આક્રમણોના આતશ ન આવ્યાં હોય. આવ્યા જ છે. એ બધું એમણે સહન કર્યું એટલે જ એ સંત બન્યા. એમણે જો સહન કર્યું ન હોત તો એ સંત બની શકત જ નહિ. એ બતાવી આપે છે કે જેમ જેમ તમારામાં સહન કરવાની શક્તિ આવે છે તેમ તેમ તમારામાં સંતપણું આવતું જાય છે.
ઘણા ભક્તો –– ખાસ કરીને ધર્મક્રિયા કરનારા માણસો – ફરિયાદ કરતા હોય છે : “અમે રોજ મંદિરમાં જઈએ છીએ, રોજ કથા સાંભળીએ છીએ છતાં ભગવાન અમારે ત્યાં દુઃખ શું કરવા મોકલે છે ?” હું કહું છું કે તમે સારા બન્યા છો, ભક્ત થયા છો એમ કહે છો તો તમે પોલા તો નથી ને એ તપાસવા દુઃખ આવે છે. ખોટા માણસો અંદર ઘૂસી ન જાય તે માટે દુ:ખની કસોટી પર તમારી પરીક્ષા થાય છે.
અને કોઈ વાર પિત્તળ પણ પોતાને સોનું ગણાવીને અંદર ઘૂસી જાય તો સોનીનું કામ છે કે એ એને તેજાબમાં નાખી કસોટી પર પણ ચઢાવે. એમાં પણ એને જો શંકા લાગે તો અંદરથી તોડીને પણ એ ક્યાંય ખોટું તો નથી ને એની ચકાસણી અને તપાસણી કરે, કારણ કે એ પોતાની જાતને સોનું કહેવડાવે છે. જો એ એમ કહી દે કે હું પિત્તળ છું, તો કોઈ એવો મૂર્ખ સોની નહિ મળે, જે એને કસોટી પર ચઢાવે, અને તેના ઉપર તેજાબ ખર્ચે. એ જ કહેશે કે, “ભાઈ, આ તો પિત્તળનો કટકો છે, એના ઉપર કોણ મહેનત કરે ? પણ જો એમ કહે કે હું સુવર્ણ છું, તો કોઈ પણ ચોકસી આવીને કહેશે કે “જરા મને તપાસવા દો.”
જીવનની આ એક દૃષ્ટિ છે. સંત બનવું છે, સજ્જન બનવું છે અને સંત અને સજ્જન બનવા છતાં કષ્ટ સહન કરવાનો વારો આવે ત્યારે ભગવાનની આગળ ફરિયાદ કરવી છે કે “હે ભગવાન, તું દુ:ખ કેમ મોકલે છે ?” હું તો એમ કહું છું કે તમે એમ કહો કે હવે અમે તારું શરણું લીધું છે, હવે અમે તારી મદદ લીધી છે, હવે તું અમારે પડખે છે. એટલા માટે જો કષ્ટ આવે તોય મને વાંધો નથી. સહન કરવાની શક્તિ મળે, બીજું કાંઈ નહિ જોઈએ.
કવિવર ટાગોરે પ્રાર્થનામાં એમ કહ્યું છે કે, “હું એમ નથી કહેતો કે દુઃખ ન આવે, પ્રભુ ! હું એમ નથી કહેતો કે મુસીબત ન આવે, હું એમ પણ નથી કહેતો કે મને દુઃખમાંથી મુક્ત કરી દો. હું તો એટલું કહું છું કે
પૂર્ણના પગથારે * ૧૮૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org