Page Text
________________
વૈશેષિકમત
૬૧૩ 25. સર્વત્નાવ્યાત્મકુળ માત્મમ:સંયોગન: સ્વાર્થવિરોથી થfधर्मरूपतया भेदवान् परोक्षोऽदृष्टाख्यो गुणः । तत्र धर्मः पुरुषगुणः कर्तुः प्रियहितमोक्षहेतुरतीन्द्रियोऽन्त्यसुखसंविज्ञानविरोधी, अन्त्यस्यैव सुखस्य सम्यग्विज्ञानेन धर्मो नाश्यते अन्त्यसुखकालं यावत् धर्मस्यावस्थानात् । स च पुस्वान्तःकरणसंयोगविशुद्धाभिसंधिजो वर्णाश्रमिणां प्रतिनियतसाधननिमित्तः, साधनानि तु श्रुतिस्मृतिविहितानि सामान्यतोऽहिंसादीनि, विशेषतस्तु ब्राह्मणादीनां पृथक्पृथग्यजनाध्ययनादीनि ज्ञातव्यानि ।
25. કર્તાને ફળ દેનાર, આત્મા અને મનના સંયોગથી ઉત્પન્ન થનાર, પરોક્ષ, ધર્મ અને અધર્મ બે ભેદવાળો તથા પોતાનું ફળ આપી નાશ પામનાર–પોતાનાં કાર્યભૂત સુખ-દુઃખ આદિ ફળથી જ જેનો નાશ થાય છે તે – આત્માના વિશેષગુણને અદષ્ટ કહેવામાં આવે છે. અદષ્ટના બે ભેદ છે – ધર્મ અને અધર્મ, ધર્મ આત્માનો વિશેષગુણ છે. તે કર્તાને જે પ્રિય હોય, જે હિત હોય તેમાં તેમજ મોક્ષમાં કારણ છે. તે અતીન્દ્રિય છે. અન્તિમ સુખના સમ્ય વિજ્ઞાનથી તેનો નાશ થાય છે. જ્યાં સુધી તત્ત્વજ્ઞાનની પૂર્ણતા નથી થતી ત્યાં સુધી ધર્મનું કાર્ય સુખ બરાબર ચાલુ રહે છે, તત્ત્વજ્ઞાન પૂર્ણ થાય પછી પ્રારબ્ધ કર્મોના ફલરૂપ અન્તિમ સુખ સુધી ધર્મ બરાબર ટકે છે. અન્તિમ સુખને ઉત્પન્ન કર્યા પછી ધર્મનો તત્ત્વજ્ઞાન વડે નાશ થઈ જાય છે. આત્મા અને મનના સંયોગથી વિશુદ્ધ વિચારો દ્વારા વર્ણાશ્રમધર્મનું શ્રુતિસ્મૃતિવિહિત માર્ગે પાલન કરવાથી ધર્મની ઉત્પત્તિ થાય છે. તેનાં સાધનો (ઉપાયો) સામાન્યપણે તો શ્રુતિ અને સ્મૃતિઓમાં કહેલાં અહિંસા આદિ છે અને વિશેષપણે બ્રાહ્મણ, ક્ષત્રિય આદિના યજન-અધ્યયન, શસ્ત્રધારણ આદિ ભિન્ન ભિન્ન આચારો છે, એમ જાણવું.
[26. અથડાત્માન: હિતપ્રત્યવાહેતુરતીન્દ્રિયોજ્યसंविज्ञानविरोधी।
26. અધર્મ પણ આત્માનો વિશેષ ગુણ છે. આત્માનાં અહિત, વિપ્નો અને આપત્તિઓનું કારણ તે છે. અધર્મ અતીન્દ્રિય છે. અન્તિમદુઃખના સમ્યજ્ઞાનથી તેનો નાશ થાય છે. તત્ત્વજ્ઞાન થયા પછી પ્રારબ્ધ કર્મના ફળરૂપ અન્તિમ દુઃખને ઉત્પન્ન કરીને તત્ત્વજ્ઞાન દ્વારા તે નાશ પામી જાય છે.
[ધર્મ અને અધર્મ – ઇચ્છા(રાગ)-દ્વેષપૂર્વક કરાતી ક્રિયા (પ્રવૃત્તિ) પોતાનું ફળ આપે છે જ. ઈચ્છાષપૂર્વક કરાતી ભલી ક્રિયા ધર્મ કહેવાય છે અને બૂરી ક્રિયા અધર્મ કહેવાય છે. ભલી ક્રિયાનું ફળ સુખ છે અને બૂરી ક્રિયાનું ફળ દુ:ખ છે. પરંતુ ક્રિયા તો
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002138 |
| Book Title | Bharatiya Tattvagyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | 108 jain Tirth Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 819 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |