Page Text
________________
૪૯૮
તકંરહસ્યદીપિકા 363. જ્ઞાનવાનિવરિપુ ! મહો માઈતા:, અર્થાત્મસ્વરૂપય यद्ग्राहकं तत्प्रत्यक्षमित्येव अत्र व्याख्यायताम्, अर्थशब्देन बाह्योऽप्यर्थः कुतो व्याख्यातो बाह्यार्थस्यासत्त्वादित्याशङ्कायां 'अर्थस्य ग्राहकं" इत्यत्रापि 'ग्रहणेक्षया' इति वक्ष्यमाणं पदं संबन्धनीयं, बहिरर्थनिराकरणपरान् योगाचारादीनधिकृत्यैव 'ग्रहणेक्षया' इति वक्ष्यमाणपदस्य योजनात्, ततोऽयमर्थः- ग्रहणं ज्ञानात्पृथग बाह्यार्थस्य यत्संवेदनं तस्येक्षयापेक्षयार्थस्य यद्ग्राहकं तत्प्रत्यक्षम् ।
363. વિશાનાદ્વૈતવાદી– અહો! જૈનો, અર્થનું તાત્પર્ય જ્ઞાનના પોતાના સ્વરૂપ સુધી જ સીમિત રાખવું જોઈએ, તેને બાહ્ય ઘટ-પટ આદિ બાહ્ય પદાર્થો સુધી ન લઈ જવું જોઈએ. “અર્થનું એટલે કે પોતાના સ્વરૂપનું જે જ્ઞાન ગ્રાહક છે તે પ્રત્યક્ષ' આ પ્રમાણે વ્યાખ્યા કરવી જોઈએ. “અર્થ' શબ્દથી બાહ્ય ઘટ-પટ આદિનું તાત્પર્ય આપે ક્યાંથી કાઢ્યું? જ્ઞાનથી અતિરિક્ત અન્ય કોઈ બાહ્ય અર્થનું અસ્તિત્વ જ નથી. [જ્ઞાન જ એકમાત્ર પરમાર્થ સત્ છે, તે જ અનાદિ અવિદ્યાવાસનાના વિચિત્ર વિપાકથી નીલ-પીત આદિ અનેક પદાર્થોના આકારે પ્રતિભાસિત થાય છે. તેથી “અર્થગ્રાહક' પદનો અર્થ “જ્ઞાને માત્ર પોતાના સ્વરૂપનું ગ્રહણ કરવું એટલો જ કરવો જોઈએ.]
જૈન– “અર્થનું ગ્રાહક અર્થાત્ “અર્થગ્રાહક પદની સાથે “ગ્રહણક્ષયા પદનો પણ સંબંધ જોડવો જોઈએ. “ગ્રહણક્ષયા' પદ ખાસ કરીને બાહ્ય અર્થનો લોપ કરનારા યોગાચાર આદિનો નિરાસ કરવા માટે જ મૂકવામાં આવ્યું છે. “ગ્રહણક્ષયા' પદનો અર્થ – જ્ઞાનથી ભિન્ન અસ્તિત્વ ધરાવનાર બાહ્ય ઘટ-પટ આદિ પદાર્થોના સંવેદનને ગ્રહણ' કહેવામાં આવે છે, આ બાહ્ય પદાર્થના ગ્રહણની ઈક્ષા અર્થાતુ અપેક્ષા રાખીને અર્થને ગ્રહણ કરનારું જ્ઞાન પ્રત્યક્ષ કહેવાય છે.
364. વાર્થી હિતાવર્તવ જીહ્યથfપેક્ષા યાદ तत्प्रत्यक्षमित्येतत्सिद्धमिति वाच्यं, यत आत्मस्वरूपस्यार्थस्य ग्राहकमित्येतावताप्यर्थस्य ग्राहकं भवत्येव, ततो ग्रहणेक्षयेत्यनेन ये योगाचारादयो बहिरर्थकलाकलनविकलं सकलमपि ज्ञानं प्रलपन्ति तान्निरस्यति । स्वांशग्रहणे ह्यन्तःसंवेदनं यथा व्याप्रियते तथा बहिरर्थग्रहणेऽपि, इतरथा बहिरर्थग्रहणाभावे सर्वप्रमातृणामेकसदृशो नीलादिप्रतिभासो नियतदेशतया न स्यात् । अस्ति च स सर्वेषां नियतदेशतया, ततोऽर्थोऽस्तीत्यवसीयते ।
364. વિજ્ઞાનવાદી– ‘અર્થનું ગ્રાહક એટલા પદથી જ ‘બાહ્ય અર્થની અપેક્ષાએ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002138 |
| Book Title | Bharatiya Tattvagyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | 108 jain Tirth Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 819 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |