Bharatiya Tattvagyan

SR No.: 002138
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: 108 jain Tirth Darshan Trust
Publication Year: 2009
Total Pages: 819
Language: Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 18 MB

Page 579

૪૮૮
તર્કરહસ્યદીપિકા કરવા છતાં પણ કોઈ પણ શબ્દ બન્ને પ્રકારના ધર્મોનું પ્રધાનભાવે યુગપત્ કથન કરી શકતો નથી.
347. તતઃ પ્રતિદ્રવ્યક્ષેત્રાાિર પટાવવ્યાપ ઘર્ષ: ચાત, तस्य चानन्तेभ्यो वक्तव्येभ्यो धर्मेभ्योऽन्यद्रव्येभ्यश्च व्यावृत्तत्वेनानन्ता अवक्तव्याः परधर्मा अपि भवन्ति ।
347. સ્વદ્રવ્ય, સ્વક્ષેત્ર આદિ તથા પરદ્રવ્ય, પરક્ષેત્ર આદિની અપેક્ષાએ બનતા ઘટના સ્વધર્મો અને પરધર્મોને એક સાથે કહેવાની ઈચ્છા થતાં ઘડામાં અવક્તવ્ય સ્વધર્મ મળે છે. આ અવક્તવ્ય ધર્મ અન્ય અનન્ત વક્તવ્ય ધર્મોથી તથા અન્ય વક્તવ્ય દ્રવ્યોથી વ્યાવૃત્ત છે, તેથી તેની અપેક્ષાએ અનન્ત અવક્તવ્યો ઘટના પરધર્મો પણ બને
348. તહેવમનન્તર્યાત્મવં યથા ઘટે શિક્તિ, તથા સર્વાન્નિધ્યાस्मादिके वस्तुनि भावनीयम् ।
348. જેવી રીતે ઘડામાં અનન્ત ધર્મોની યોજના કરવામાં આવી તેવી જ રીતે સમસ્ત આત્મા આદિ પદાર્થોમાં અનન્ત ધર્મોનો અભાવ સમજી લેવો જોઈએ. તેિથી વસ્તુ અનન્તધર્માત્મક છે કેમ કે તે પ્રમેય છે એ હેતુ અબાધિત સિદ્ધ થઈ જાય છે.]
349. તત્રાથિિન તાવિચૈતન્ચ વલ્વે મોર્વે પ્રમાતૃત્વ મેયત્વममूर्तत्वमसंख्यातप्रदेशत्वं निश्चलाष्टप्रदेशत्वं लोकप्रमाणप्रदेशत्वं जीवत्वमभव्यत्वं भव्यत्वं परिणामित्वं स्वशरीरव्यापित्वमित्यादयः सहभाविनो धर्माः, हर्षविषादौ सुखदुःखे मत्यादिज्ञानचक्षुर्दर्शनोपयोगौ देवनारकतिर्यग्नरत्वानि शरीरादितया परिणमितसर्वपुद्गलत्वमनाद्यनन्तत्वं सर्वजीवैः सह सर्वसंबन्धवत्त्वं संसारित्वं क्रोधाद्यसंख्याध्यवसायवत्त्वं हास्यादिषट्कं स्त्रीपुंनपुंसकत्वमूर्खत्वान्धत्वादीनीत्यादयः क्रमभाविनो धर्माः ।
349. આત્મા ચેતન છે, કર્તા છે, ભોક્તા છે, પ્રમાતા છે, પ્રમેય છે, અમૂર્તિ છે, અસંખ્યાત પ્રદેશવાળો છે, તેના મધ્યના આઠ પ્રદેશો નિષ્ક્રિય છે, લોકાકાશના જેટલા જ તેના અસંખ્યાત પ્રદેશો છે, જીવ છે, ભવ્ય છે, અભવ્ય છે, પરિણામી (પરિવર્તનશીલ) છે, શરીરના પરિમાણ જેટલું જ તેનું પરિમાણ છે, ઇત્યાદિ – આ બધા તેના સહભાવી ધર્મો છે. વળી, હર્ષ-વિષાદ, સુખ-દુઃખ, મતિ આદિ જ્ઞાનો, ચક્ષુદર્શન આદિ દર્શનો, દેવ, નારક, તિર્યંચ અને મનુષ્ય આ ચાર અવસ્થાઓ