Bharatiya Tattvagyan

SR No.: 002138
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: 108 jain Tirth Darshan Trust
Publication Year: 2009
Total Pages: 819
Language: Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 18 MB

Page 520

જૈનમત
૪૨૯
જવાનો પ્રકૃતિનો સ્વભાવ નષ્ટ થઈ જતો હોય તો પ્રકૃતિ એકરૂપ નિત્ય નહિ રહી શકે, કેમ કે જે પદાર્થમાં પૂર્વસ્વભાવનો ત્યાગ તથા નવા ઉત્તર સ્વભાવનો ઉત્પાદ થાય તે એકરૂપ નિત્ય ન રહી શકે. પરિણામી નિત્ય પદાર્થમાં જ પૂર્વસ્વભાવના ત્યાગ અને ઉત્તરસ્વાભાવના ગ્રહણની વાત ઘટે છે. જો પ્રકૃતિ પરિણામી (પરિવર્તનશીલ) હોવા સાથે નિત્ય પણ હોય તો આત્માને પણ ફૂટસ્થનિત્ય ન માનતાં પરિણામી નિત્ય જ માનવો જોઈએ, કેમ કે આત્મા પણ મોક્ષાવસ્થામાં પોતાના પૂર્વ ભોગી સ્વભાવને છોડીને હવે એક નવા જ યોગી સ્વભાવને અર્થાત્ અભોગી સ્વભાવને ધારણ કરે છે, સંસારીસ્વભાવને છોડી મુક્તસ્વભાવને ધારણ કરે છે. આ રીતે જ્યારે આત્મા ફૂટસ્થનિત્યના બદલે પરિણામી નિત્ય સિદ્ધ થઈ ગયો ત્યારે તેમાં જ્ઞાન, સુખ આદિ પરિણામો પણ માની લેવા જોઈએ. જો આત્માનું અનન્તજ્ઞાન, અનન્તસુખ આદિ રૂપે પરિણમન ન થાય તો આત્માને મોક્ષ પણ ન થઈ શકે. આમ સાંખ્ય ચિન્તકોએ માનેલું મોક્ષનું સ્વરૂપ કોઈ પણ રીતે ઘટતું નથી, સિદ્ધ થતું નથી. તેથી અમે જૈનોએ માનેલો અનન્તજ્ઞાન, અનન્તસુખ આદિ સ્વરૂપવાળો મોક્ષ યુક્તિસંગત છે અને માનવા યોગ્ય
છે.
265. અથ સૌળતા: સંશિત્તે । નનુ જ્ઞાનક્ષળપ્રવા વ્યતિરેòળ સ્યાप्यात्मनोऽभावात्कस्य मुक्तौ ज्ञानादिस्वभावता प्रसाध्यते । मुक्तिश्चात्मदर्शिनो दूरोत्सारिता - यो हि पश्यत्यात्मानं स्थिरादिरूपं तस्यात्मनि स्थैर्यगुणदर्शननिमित्तस्नेहो ऽवश्यंभावी, आत्मस्नेहाच्चात्मसुखेषु परितृष्यन् सुखेषु तत्साधनेषु च दोषांस्तिरस्कृत्य गुणानारोपयति, गुणदर्शी च परितृष्यन्ममेति सुखसाधनान्युपादत्ते । ततो यावदात्मदर्शनं तावत्संसार एव । तदुक्तम्“યઃ પશ્યત્યાત્માનં તત્રાસ્થાદમિતિ શાશ્ર્વત: સ્નેહઃ । स्नेहात्सुखेषु तृष्यति तृष्णा दोषांस्तिरस्कुरुते ॥१॥ गुणदर्शी परितृष्यन्ममेति सुखसाधनान्युपादत्ते । तेनात्माभिनिविशो यावत्तावत्स संसारः ॥२॥ आत्मनि सति परसंज्ञा स्वपरविभागात्परिग्रहद्वेषौ । અનયો: સંપ્રતિવન્દ્રાઃ સર્વે ટોષાઃ સમયાન્તિ રૂા.
[પ્ર॰ વા૦ શર્o૬-૨૨૨]