Page Text
________________
જૈનમત
108. ततः सदुपलम्भकप्रमाणविषयातीतत्वात् तत्प्रतिषेधसाधकाभावाख्यप्रमाणविषयीकृत एव जीव इति स्थितम् ।
108. અત્તે જ્યારે આત્માના અસ્તિત્વને સિદ્ધ કરનારું પ્રત્યક્ષ આદિ કોઈ જ પ્રમાણ નથી, કોઈ આત્માને વિષય કરતું નથી ત્યારે તેના અભાવને સાધનારું અભાવપ્રમાણ જ તેને વિષય કરશે અને આત્માના અસ્તિત્વનો સમૂલ ઉચ્છેદ કરી નાખશે. તેથી આત્મા નામનું કોઈ સ્વતન્ત્ર તત્ત્વ અસ્તિત્વ ધરાવતું નથી.
૩૧૩
,,
109, અત્ર પ્રતિવિધીયતે । ચત્તાવવુત્તમ્ “દ્ ાયાવાર રિળતાનિ भूतान्येवोपलभ्यन्ते न पुनस्तद्व्यतिरिक्त आत्मा, तत्सद्भावे प्रमाणाभावात् " इत्यादि; तदसमीक्षिताभिधानम्; प्रत्यक्षस्यैव तत्सद्भावे प्रमाणस्य सद्भावात् । तथाहि— 'सुखमहमनुभवामि' इत्यन्योन्यविविक्तज्ञेयज्ञातृज्ञानोलेखी प्रतिप्राणि स्वसंवेद्यः प्रत्ययो जायमानः संवेद्यते । न चायं मिथ्या; बाधकाभावात् । नापि संदिग्घः; उभयकोटिसंस्पर्शाभावात् । न चेत्थंभूतस्यास्यानालम्बनत्वं युक्तम्; रूपादिज्ञानानामप्यनालम्बनत्वप्रसङ्गात् । नापि शरीरालम्बनत्वम्; बहि: का( क ) रणनिरपेक्षान्तःकरणव्यापारेणोत्पत्तेः । न खलु शरीरमित्थंभूताहंप्रत्ययवेद्यम्; बहिःकरणविषयत्वात् । अतः शरीरातिरिक्तः कश्चिदेतस्यालम्बनभूतो ज्ञानवानर्थोऽभ्युपगन्तव्यः, तस्यैव ज्ञातृत्वोपपत्तेः । स च जीव एवेति सिद्धः स्वसंवेदनप्रत्यक्षलक्ष्य आत्मा ।
109. જૈન— અમે અહીં ચાર્વાકમતનું ખંડન કરીએ છીએ. તમારું ચાર્વાકોનું કહેવું છે કે જગતમાં શરીરરૂપે પરિણત ભૂતો જ ઉપલબ્ધ થાય છે પરંતુ ભૂતોથી ભિન્ન આત્મા ઉપલબ્ધ થતો નથી કેમ કે આત્માના અસ્તિત્વને સિદ્ધ કરનારું કોઈ પ્રમાણ નથી. પરંતુ તમારું આ કહેવું વિચાર્યા વિનાનું છે કેમ કે આત્માના અસ્તિત્વને સિદ્ધ કરનાર પ્રમાણ છે જ અને તે છે પ્રત્યક્ષપ્રમાણ. પ્રત્યક્ષ આ પ્રમાણે આત્માના અસ્તિત્વને સિદ્ધ કરે છે— ‘હું સુખનો અનુભવ કરું છું' આ આકારના સ્વસંવેદ્ય જ્ઞાનમાં સુખને અનુભવનાર જ્ઞાતા, અનુભવમાં આવનાર વિષયભૂત સુખ, તથા અનુભવ થવારૂપ જ્ઞાનક્રિયા ત્રણે વસ્તુઓનો સ્વતન્ત્રપણે અનુભવ (સ્વસંવેદનરૂપ) દરેક પ્રાણીને થાય છે. આ જ્ઞાન યા પ્રત્યય મિથ્યા નથી કેમ કે તે નિર્બાધ છે, તેનું બાધક કોઈ નથી. નિશ્ચિત એક કોટિને જ વિષય કરે છે એટલે તે સંશયરૂપ પણ નથી, કેમ કે વિરુદ્ધ બે કોટિઓ વચ્ચે દોલાયમાન જ્ઞાનને સંશય કહે છે. ‘હું સુખને અનુભવું છું' આ નિર્બાધ જ્ઞાન નિર્વિષય અર્થાત્ કેવળ કાલ્પનિક છે એમ ન કહી શકાય કેમ કે નિર્બાધ જ્ઞાનને કાલ્પનિક યા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002138 |
| Book Title | Bharatiya Tattvagyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | 108 jain Tirth Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 819 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |