Bharatiya Tattvagyan

SR No.: 002138
Original Sutra Author: N/A
Author: Nagin J Shah
Publisher: 108 jain Tirth Darshan Trust
Publication Year: 2009
Total Pages: 819
Language: Gujarati
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 18 MB

Page 344

જૈનમત
૨૫૩ સંભવે. આપનૈયાયિકો જે અનુમાનથી સર્વજ્ઞ કર્તાને સિદ્ધ કરવા માગો છો તે અનુમાન પૂર્વે કયાંય પણ સર્વજ્ઞ કર્તાનું પ્રત્યક્ષ થયું ન હોઈ અસિદ્ધ છે એટલે વ્યાપ્તિ સંભવતી નથી.
43. અમિરશ્મિાની શુદ્ધિમત્તમ વિઘુવીનાં પ્રથમવવિभावनात्, स्वप्नाद्यवस्थायामबुद्धिमत्पूर्वस्यापि कार्यस्य दर्शनाच्चेति ।
43. નૈયાયિકોએ ઈશ્વરને પૃથ્વી આદિના કર્તા સિદ્ધ કરવા આપેલા બધા હેતુઓ – “કાર્ય હોવાથી (કાર્યત્વ) “કાર્ય રચનાવિશિષ્ટ હોવાથી સિન્નિવેશવિશિષ્ટત્વ)' આદિ – વ્યભિચારી પણ છે. વીજળી, મેઘ આદિ કાર્ય છે, વિશિષ્ટ રચનાવાળાં છે, તેમનાં ઉપાદાનકારણ અચેતન પરમાણુઓ છે, તેઓ પહેલાં ન હતાં પણ પછી અસ્તિત્વમાં આવ્યાં છે – આમ તેમનામાં બધા હેતુઓ મોજૂદ છે પરંતુ તેમને કોઈ બુદ્ધિમાન બનાવ્યાં નથી, તેઓ આપોઆપ પરમાણુઓનો સંયોગ થતાં બની ગયાં છે. વીજળી આદિમાં હેતુના રહેવાથી અને સાધ્યના ન રહેવાથી ઉક્ત બધા હેતુઓ વ્યભિચારી છે. વળી, સ્વપ્ન તથા મૂર્શિત આદિ અવસ્થાઓમાં અબુદ્ધિમાન કર્તા વડે જ અનેક કાર્યો ઉત્પન્ન થતાં દેખાય છે.
44. ત્રિાયાવતિષ્ઠશ્ચતે, પ્રત્યક્ષામાંધિત પક્ષાનન્ત પ્રયુત્વીત્T तद्बाधा च पूर्वमेव दर्शिता।
44. વળી, આ બધા હેતુઓ કાલાત્યયાપદિષ્ટ પણ છે કેમ કે ખેડ્યા વાવ્યા વિના આપોઆપ ઊગી નીકળતા જંગલી ઘાસ આદિમાં પ્રત્યક્ષથી કર્તાનો અભાવ પહેલેથી જ નિશ્ચિત છે. આગમમાં (ગીતામાં) પણ “તૃત્વ મffખ તો મૃગતિ પ્રમ:' – ઈશ્વરમાં જગતનું કર્તત્વ પણ નથી કે કર્મોનો તે સર્જક પણ નથી ઈત્યાદિ વર્ણનથી અકર્તારૂપે પણ ઈશ્વરનું પ્રતિપાદન થયું છે. આમ પ્રત્યક્ષ અને આગમથી બાધિત પક્ષમાં આ બધા હેતુઓની પ્રવૃત્તિ હોવાથી તેઓ બાધિતવિષય છે એટલે કાલાત્યયાપદિષ્ટ છે. પ્રત્યક્ષ આદિથી પક્ષમાં બાધા કેવી રીતે આવે છે તે પહેલાં દર્શાવી દીધું છે.
45. પ્રરVIEાશાવી, પ્રવિરચિનાપ્રવર્તિાનાં હેત્વનરાઇri સદ્ધवात् । तथाहि- ईश्वरो जगत्कर्ता न भवति निरुपकरणत्वात्, दण्डचक्रचीवराधुपकरणरहितकुलालवत्, तथा व्यापित्वादाकाशवत्, एकत्वात्तद्वदित्यादय इति ।
45. જગતને અકર્તક સિદ્ધ કરનારા અનેક પ્રત્યનુમાનો અર્થાત્ વિપરીત