Page Text
________________
૫૨
તર્કરહસ્યદીપિકા પદાર્થને કંઇ પણ ઉપકાર ન કર્યો અર્થાત નિત્ય પદાર્થમાં કંઈ પણ નવો અતિશય ઉત્પન્ન ન કર્યો. તો પછી એવા અકિંચિત્કર અર્થાત્ કંઈ પણ ઉપકાર ન કરનાર સહકારી કારણની અપેક્ષાની આવશ્યકતા શા માટે રહે? જગતમાં તો જે કોઈ થોડોઘણો ઉપકાર કરે છે યા જેનાથી કોઈ પ્રયોજન સિદ્ધ થાય છે તેની જ અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે.
61. अथाकिंचित्करोऽपि सहकारी तेन विशिष्टकार्यार्थमपेक्ष्यते; तदयुक्तम्; यत:
"अपेक्ष्येत परः कश्चिद्यदि कुर्वीत किंचन । यदकिंचित्करं वस्तु किं केनचिदपेक्ष्यते ॥१॥"
[प्र० वा० ३।२७९] अथ तस्य प्रथमार्थक्रियाकरणकालेऽपरार्थक्रियाकरणस्वभावो न विद्यते; तथा च सति स्पष्टैव नित्यताहानिः । अथासौ नित्योऽर्थो यौगपद्येनार्थक्रियां कुर्यात्; तथा सति प्रथमक्षण एवाशेषार्थक्रियाणा करणाद् द्वितीयक्षणे तस्याकर्तृत्वं स्यात् । तथा च सैवानित्यतापत्तिः । अथ तस्य तत्स्वभावत्वात् ता एवार्थक्रिया भूयो भूयो द्वितीयादिक्षणेष्वपि कुर्यात् तदसांप्रतम् कृतस्य करणाभावादिति ।
किंच द्वितीयादिक्षणसाध्या अप्यर्थसार्थाः प्रथमक्षण एव प्राप्नुवन्ति तस्य तत्स्वभावत्वात्, अतत्स्वभावत्वे च तस्यानित्यत्वप्राप्तिरिति । तदेवं नित्यस्य क्रमयोगपद्याभ्यामर्थक्रियाविरहान्न स्वकारणेभ्यो नित्यस्योत्पाद इति।
61. नित्यवाही - d 3 सरी १२५ नित्य पर्थम ओ नवी अतिशय ઉત્પન્ન કરતું નથી અને ન તો તેના પૂર્વસ્વભાવનો વિનાશ કરે છે તેમ છતાં નિત્ય પદાર્થ વિશિષ્ટ કાર્યને ઉત્પન્ન કરવા માટે તે અકિંચિત્કર સહકારીની અપેક્ષા રાખે છે.તે નિત્ય પદાર્થ સહકારી કારણ સાથે મળીને જ વિશિષ્ટ કાર્યને ઉત્પન્ન કરે છે.
ક્ષણિકવાદી-આપની દલીલ અસંગત છે કેમ કે “પર પદાર્થ જો કંઈ કાર્ય કરે યા કંઈ પ્રયોજન સાધે તો જ તેની અપેક્ષા કરવામાં આવે છે. જે અકિંચિકર છે, કંઈ પણ કામનો નથી એવા ભારરૂપ પદાર્થની, ભલા કોઈ શા માટે અપેક્ષા કરે ? ઊલટું, એવા नामा ५४ार्थथा तो सोडो ६२ २७ छ." [प्रभावाति.3.२.७८]. .
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002138 |
| Book Title | Bharatiya Tattvagyan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin J Shah |
| Publisher | 108 jain Tirth Darshan Trust |
| Publication Year | 2009 |
| Total Pages | 819 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 18 MB |