Page Text
________________
१८४
यशस्तिलक का सांस्कृतिक अध्ययन
तलैयों-सा लांघता जाता है । चारों दिशाएँ चार डगों में नप कर गोपुर- प्रांगन-सी निकट लगती हैं । घुड़सवार खुद छोड़े बाण को भी धरती में गिरने के पूर्व ही पकड़ सकता है । लगता है जैसे धरती और पहाड़ उसकी टापों के साथ भागे जा रहे हों । ६६
वर्ण - मुक्ताफल, इन्दीवर, कांचन, किंजल्क ( पराग ), अंजन, भृंग, वालारुरण, अशोक और शुक की तरह वर्ण वाले अश्व विजयप्रद होते हैं । ६७ हृषित - गज, सिंह, वृषभ, भेरी, मृदंग, नानक और मेघ की ध्वनि के सदृश हृषित वाले अश्व उत्कर्ष योग्य माने जाते हैं । ६८
गन्ध — कमल, नीलकमल, मालती, घृत, मधु, दुग्ध तथा गजमद के समान जिन अश्वों के स्वेद, मुख र श्रोत्रों की गन्ध होती है, वे अश्वकामदुह होते हैं । ६९
६६.
गिरयो गिरिकप्रख्याः सरिता सारिणीसमाः । भवन्ति लघने यस्य कासारा इव सागराः । एता दिशश्चतस्रोऽपि चतुश्चरणगोचराः । स्यदे यस्य प्रजायन्ते गोपरांगणसन्निभाः ॥ प्राप्नुवन्ति जवे यस्य भूमावपतिता अपि । निषादिनां पुराक्षिप्ताः शल्यवाला करग्रहम् ॥ यस्य प्रवेगवेलायां सकाननधराधरा । धरणिः खुरलग्नेव सार्धमध्वनि धावति ॥ -- यश० पृ०३११,३१२
६७. मुक्ताफलेन्दीवरकांचनामाः किंजल्कभिन्नांजनभृंगशोभाः ।
बालारुणा शोक शुकप्रकाशास्तुरङ्गमा भूमिभुजां जयेशा: ॥ - यश० पृ० ३१३ ६८. गजेन्द्र कण्ठीरवतानकानां भेरीमृदंगानकनौरदानाम् ।
समस्वरा: स्वामिनि हेषितेन भवन्ति वाहा: परमुत्सवेहाः ॥ - यश० पृ० ३१३ । ३-४ तुलना - गम्भीरस्तु महान्स्वरः सुमधुर : स्निग्धो घनः संहतः, सिंहव्याघ्रगजेन्द्रदुंदुभिघनाः क्रौंचस्वराभः शुभः ।
येषां ते तुरगः यशोऽर्थसुखदाः सौभाग्यराज्यप्रदाः,
संग्रामे विजयं च तैः सह शुभं सैन्यं च संवर्धते || - अश्व०४८६
६९. नीरजनीलोत्पल मालतीनां सर्पिर्मधुक्षीर मदैः समानः ।
वेदे मुखे श्रोतसि येषु गन्धास्ते वाजिनः कामदुहो नृपेषु ।। - यश० पृ० ३१३ तुलना - कमल कुसुमसर्पिश्च दनक्षीरगन्धः, दधिमधुकुटजानां चम्पकस्यन्दनानाम् । श्रीगुरुगजमदानां तद्वदेवार्जुनानां मधुसमयवनानां पुष्पितानां च गन्धः ॥ पुन्नागाशोक जातिसरसकुवलयोः शीरपत्राम्रगन्धाः, पानीयप्रोक्षितोर्वी कुसुमितबकुलामोदिनों ये च वाहाः ।
धन्याः पुण्याः मनोज्ञाः सुतसुखधनदाः भर्तुरानन्ददास्ते, मांगल्याः पूजनीयाः प्रमुदितमनसो राजवाहास्तुरंगा ॥ - श्रश्व० ४६ । २-३
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002134 |
| Book Title | Yashstilak ka Sanskrutik Adhyayana |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Gokulchandra Jain |
| Publisher | Parshwanath Shodhpith Varanasi |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 450 |
| Language | Hindi |
| Classification | Book_Devnagari & Literature |
| File Size | 16 MB |