SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 347
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ ३ ३३८ जैन साहित्य का बृहद् इतिहास विज्ञप्तिः फलदा पुंसां न क्रिया फलदा मता । मिथ्याज्ञानात्प्रवृत्तस्य, फलासंवाददर्शनात् ॥ इसी प्रकार क्रिया के समर्थन में उन्होंने लिखा है : क्रियैव फलदा पुंसां, न ज्ञानं फलदं मतम् । यतः स्त्रीभक्ष्यभोगज्ञो, न ज्ञानात्सुखितो भवेत् ॥ टीका के अन्त में कहा गया है : समाप्तेयं शिष्यहितानामानुयोगद्वार - टीका, कृतिः सिताम्बराऽऽचार्य जिन भट्टपादसेवकस्याऽऽचार्यरिभद्रस्य । कृत्वा विवरणमेतत्प्राप्तं दशवेकालिकवृत्ति : इस वृत्ति का नाम शिष्यबोधिनी वृत्ति है । इसे बृहद्वृत्ति भी कहते हैं । यह टीका शय्यम्भवसूरिविहित दशवेकालिकसूत्र की भद्रबाहुविरचित नियुक्ति पर है। प्रारंभ में आचार्य हरिभद्र ने वीर प्रभु को नमस्कार किया है : जयति विजितान्यतेजाः सुरासुराधीशसेवितः श्रीमान् । विमलस्त्रासविरहितस्त्रिलोकचिन्तामणिर्वीरः ॥ १ ॥ दशकालिक का दूसरा नाम दशकालिक भी है । 'दशकालिक' शब्द की व्युत्पत्ति करते हुए वृत्तिकार कहते हैं : 'कालेन निर्वृत्तं कालिकं प्रमाणकालेनेति भावः, दशाध्ययनभेदात्मकत्वाद्दशप्रकारं कालिकं प्रकारशब्दलोपाद्दशकालिकं...'' अर्थात् जो काल से अर्थात् प्रमाणकाल से निवृत्त है वह कालिक है । चूंकि इस सूत्र में दस अध्याय हैं इसलिए इसका नाम दशकालिक है । मंगल की आवश्यकता बताते हुए आचार्य ने 'मंगल' पद की व्युत्पत्ति इस प्रकार की है : 'मङ्गयते हितमनेनेति मङ्गलं, मङ्गयतेऽधिगम्यते साध्यत इति यावत् अथवा मङ्ग इति धर्माभिधानं, 'ला आदाने' अस्य धातोर्मङ्गे उपपदे “आतोऽनुपसर्गे कः " ( पा० ३-२-३ ) इति कप्रत्ययान्तस्यानुबन्धलोपे कृते "आता लोप इटि च " ( पा० ६-४-६४ ) इत्यनेन सूत्रेणाकारलोपे च कृते प्रथमैकवचनान्तस्यैव मङ्गलमिति भवति, मङ्गलातीति मङ्गलं धर्मोपादनहेतुरित्यर्थः, अथवा मां गालयति भवादिति मङ्गलं, संसा Jain Education International } १. पृ. १२७. २. पृ. १२८. ३. (अ) देवचन्द्र लालभाई जैन पुस्तकोद्धार, बम्बई, सन् १९१८. (आ) समयसुन्दरकृत टीकासहित - भीमसी माणेक, बम्बई, सन् १९००. ४. पू. २ ( अ ). For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002096
Book TitleJain Sahitya Ka Bruhad Itihas Part 3
Original Sutra AuthorN/A
AuthorMohanlal Mehta
PublisherParshwanath Shodhpith Varanasi
Publication Year1989
Total Pages520
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari, History, Canon, & Agam
File Size19 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy