________________
१०५
[37] हृदयसन्निधापनमपि स्त्रीणां बहुदोषत्वाद् गुणहानिहेतुः, किं पुना रमणमित्येतदेवाहवञ्चकत्वं नृशंसत्वम्, चञ्चलत्वं कुशीलता । . . . इति नैसर्गिका दोषा, यासां तासु रमेत कः ॥४४॥ वञ्चकत्वं-मायाशीलता, नृशंसत्वं-क्रूरकर्मकारिता, चञ्चलत्वं-कुत्राप्यवस्थितचित्तत्वाभावः, कुशीलता-दुःस्वभावता उपस्थसंयमाभावो वा, इत्येते नैसर्गिकाःस्वाभाविका दोषा न त्वौपाधिकाः, तासु को रमेत ॥८४॥ अत एव - भवस्य बीजं नरकद्वारमार्गस्य दीपिका । शुचां कन्दः कलेर्मूलम्, दुःखानां खानिरङ्गना ॥४७॥ भवस्य-संसारस्याङ्करस्येव बीजं तत्कारणत्वात् संसारस्य, नरकद्वारं-नरकप्रवेशः, तत्र यो मार्गः-पन्थास्तत्र दीपिकेव दीपिका तत्प्रकाशकत्वात्, शुचां-शोकानां वल्लीनामिव कन्दस्तत्प्ररोहहेतुत्वात्, कले:-कलहस्य तरोरिव मूलं पादो वृद्धिहेतुत्वात्, दुःखानां- शारीर-मानसानां लवणादीनामिव खानिराकरस्तत्समुत्थत्वात् दुःखानाम्, काऽसौ ? अङ्गना । एवं तावद्यतिधर्मानुरक्तं गृहस्थं प्रति सामान्येन मैथुनदोषाः स्त्रीदोषाश्चोक्ताः ॥८७॥ (योगशा० प्र०२, श्लो० ८४-८७) 19/4 [88] ये त्वत्रापि शुचित्वमानिनस्तानुपालभते - नवस्त्रोतःस्रवद्विस्त्ररसनिःस्यन्दपिच्छिले । देहेऽपि शौचसङ्कल्पो महन्मोहविजृम्भितम् ॥७३॥ नवभ्यो नेत्र २-श्रोत्र २-नासा २-मुख-पायूपस्थेभ्यः स्रोतोभ्यो-निर्गमद्वारेभ्यः स्रवन्- क्षरन् विस्र-आमगन्धिर्योऽसौ रसस्तस्य निःस्यन्दो-निर्यासस्तेन पिच्छिलो विजिविलो यः कायस्तस्मिन्नपि शौचसङ्कल्पः शुचित्वाभिमानो यः स महद् गुरुतरं मोहस्य विजृम्भितम् । अत्रान्तरश्लोकाः - शुक्रशोणितसम्भूतो मलनिःस्यन्दवर्धितः । गर्भे जरायुसंछनः शुचिः कायः कथं भवेत् ? ॥१॥ मातृजग्धानपानोत्थरसं नाडीक्रमागतम् ।। पायं पायं विवृद्धः सन्, शौचं मन्येत कस्तनोः ? ॥२॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
