________________
२१२
श्रीज्ञानमञ्जरी पूर्णो मग्नः स्थिरोऽमोहो, ज्ञानी शान्तो जितेन्द्रियः । त्यागी क्रियापरस्तृप्तो, निर्लेपो निःस्पृहो मुनिः ॥१॥
पूर्ण इति-अनादिपरभावानन्तग्रासग्रसनेऽप्ययं जीवस्तृष्णाव्याप्तत्वादपूर्ण एव । स स्वरसास्वादनेन स्वतत्त्वानन्तकपूर्णः, तदास्वादाबाधादिसर्वगुणनिष्पत्तौ पूर्ण इति पूर्णत्वस्वरूपाभिधायकं प्रथमाष्टकम् । यः पूर्णः स एव मग्नः, तदनुभवे लीनः सा एव लीनता या स्वरूपे भवति, परभावलीनता हि अनन्तसंसारभ्रमणमूलम्, अत एव सा मग्नता अनादीना त्याज्या, या स्वरूपमग्नता सा एव मग्नता इति तत्प्रतिपादनारूपं द्वितीयाष्टकम् । यो मग्नः स स्थिरो भवति, न्यूनस्य ग्रहणेच्छया चापल्यम्, पूर्णस्य ग्राह्याभावात् स्थैर्यम् (अतः स्थिराष्टकम्) । यः स्थिरः स अमोहः-मोहरहितः-(अतः अमोहाष्टकम्) । मोहरहितस्यैव तत्त्वज्ञता भवति, तेन तत्त्वज्ञानाष्टकं पञ्चमम् । यो ज्ञानी स शान्त:उपशमवान् भवति अतः शमाष्टकम् । यः शान्तः स एव इन्द्रियाणि जयति अतः इन्द्रियजयाष्टकम् । यः इन्द्रियविजयी स एव त्यागीपरभावपरिहारी भवति । उक्तं च[139] बान्धवधनेन्द्रियत्यागात् त्यक्तभयविग्रहः साधुः । त्यक्तात्मा निर्ग्रन्थः, त्यक्ताहंकारममकारः ॥१७३॥
[प्रशम०श्लो०१७३] __ (अतः त्यागाष्टकम्) । स एव वचनानुक्रमतोऽसङ्गक्रियारतो भवति अतः क्रियाष्टकम् । अत एव तृप्तः-आत्मा सन्तुष्टः तेन तृप्त्यष्टकम् । यस्तृप्तः स निर्लेप:-रागादिलेपरहितः तेन निर्लेपाष्टकम् । निर्लेपो निःस्पृहो भवति तेन निःस्पृहाष्टकम् । (यः निःस्पृहः स मुनिः मौनवान् भवति तेन मौनाष्टकम् ) ॥१॥ पुन:
विद्याविवेकसंपन्नो, मध्यस्थो भयवर्जितः । अनात्मशंसकस्तत्त्वदृष्टिः सर्वसमृद्धिमान् ॥२॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
