________________
क्रियाष्टकम् (९) भवमग्न: स स्वयं संसारात् निवृत्तः तत्सेवनापरान् निस्तारयति । अत्र द्रव्यज्ञानं-भावनारहितं वचनव्यापारमनोविकल्परूपं संवेदनज्ञानं यावत्, तच्च भावज्ञानं (ज्ञानस्य) तत्त्वानुभवरूपोपयोगस्य कारणम्, द्रव्यक्रिया योगव्यापारात्मिका, सापि भावक्रिया(याः) स्वगुणानुयायिस्वगुणप्रवृत्तिरूपायाः 'कारणम्, अत्र 'ज्ञानस्य फलं विरतिः' तेन ज्ञानं विरतिकारणम् । 'उक्तं च-तत्त्वार्थटीकायां-"दर्शनज्ञाने चारित्रस्य कारणम्, चारित्रं मोक्षकारणम्" । उत्तराध्ययनेऽपि:[30] *नादंसणिस्स नाणं, नाणेण विना न हुंति चरणगुणा । अगुणिस्स नत्थि मुक्खो, नथि अमुक्खस्स निव्वाणं ॥३०॥
इति ॥ १ ॥ [अध्य० २८, गा० ३०] अतो ज्ञानं क्रियायुक्तं हिताय नैकमेवेत्याहक्रियाविरहितं हन्त ! ज्ञानमात्रमनर्थकम् । गति विना पथज्ञोऽपि, नाप्नोति पुरमीप्सितम् ॥२॥
क्रियाविरहितं हन्त इति- क्रियाविरहितं-क्रिया-साधनप्रवृत्तिरूपा तया विरहितं ज्ञानमात्रं-संवेदनज्ञानम् अनर्थकं-न मोक्षरूपकार्यसाधकम्। तत्र दृष्टान्तः-पथज्ञोऽपि-मार्गज्ञातापि, गति विना-चरणविहारक्रियां विना ईप्सितम्-इच्छितं पुरं-नगरं न आप्नोति-न प्राप्नोति, चरणचंक्रमणेनैव ईप्सितनगरप्राप्तिः इति 'नाणचरणेण मुक्खो' इति वचनात् । [31] सण्णाणनाणोवगए महेसी, अणुत्तरं चरिउं धम्मसंचयं । अणुत्तरे णाणधरे जसंसी, ओभासइ सूरिए वंतलिक्खे ॥२३॥
इति उत्तराध्ययने ॥ २ ॥ [अध्य-२१ गा० २३] पुनस्तदेव द्रढयन्नाहस्वानुकूलां क्रियां काले, ज्ञानपूर्णोऽप्यपेक्षते । प्रदीपः सप्रकाशोऽपि, तैलादिकां यथा ॥३॥
*चंदाविज्झयं पय० गा० ७६॥ १. करणम् L.D.1.3 । २.स्वप्र० V.2.विना ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
