________________
श्रीज्ञानमञ्जरी
स्वानुकूलामिति - ज्ञानपूर्णोऽपि स्वपरविवेचनविशिष्टोऽपि कालेअवसरे कार्यसाधनक्षणे, स्वानुकूलां - तत्कार्यकरणरूपां क्रियामपेक्षते, तत्त्वज्ञानी सम्यग्ज्ञानी प्रथमं संवरकार्यरुचिः देशविरतिसर्वविरतिग्रहणरूपां क्रियामाश्रयति, पुन: चारित्रयुक्तोऽपि तत्त्वज्ञानी केवलज्ञानकार्यनिष्पादनरसिकः शुक्लध्यानारोहरूपां क्रियामाश्रयति । केवलज्ञानी सर्वसंवरपूर्णानन्दकार्यावसरे योगरोधरूपां क्रियां करोति । अत एवोच्यते ज्ञानी क्रियामपेक्षते, एवं तदर्थमेव आवश्यककरणं मुनीनाम् । तत्र । दृष्टान्तः यथा प्रदीपः सप्रकाशोऽपि तैलपूर्त्यादिकां क्रियामपेक्षते एवं सम्यग्ज्ञानी अपि क्रियारङ्गी भवति । क्रिया हि वीर्यशुद्धिहेतुः । अशुद्धवीर्यविहिताश्रवः संसरति संसारे । स एव गुणिसेवनगुणप्राग्भावोद्यतः संवरीभवति । कर्मप्रदेशग्रहणं योगैः । योगाः वीर्यप्रभवाः । तेन योगाः परमात्मवन्दनस्वाध्यायाध्ययनादियोजिताः न कर्मग्रहणाय भवन्ति । योगानां सत्प्रवृत्तिः क्रिया इति ॥३॥
६६
1
बाह्यभावं पुरस्कृत्य ये क्रियां व्यवहारतः । वदने कवलक्षेपम्, विना ते तृप्तिकाङ्क्षिणः ॥ ४ ॥
बाह्यभावमिति—बाह्यभावं - बाह्यत्वम्, पुरस्कृत्य - अङ्गीकृत्य, येनरा: असेवितगुरुचरणाः, व्यवहारतः क्रियां निषेधयन्ति " किं बाह्यक्रियाकरणेन'" ? इत्युक्त्वा क्रियोद्यमं मन्दयन्ति ते नरा वदने मुखे कवलक्षेपं विना तृप्तिकाङ्क्षिणः - तृप्तिवाञ्छका इति ॥४॥
गुणवद्बहुमानादेर्नित्यस्मृत्या च सत्क्रिया ।
जातं न पातयेद् भावमजातं जनयेदपि ॥ ५ ॥
गुणवद्बहुमानादेरिति - सम्यग्दर्शनज्ञानचारित्रक्षमामार्दवार्जवादिगुणवन्तः तेषां बहुमानं स्वतोऽधिकगुणवतां बहुमानम्, आदिशब्दात् दोषपश्चात्तापः पापदुर्गञ्छाऽतिचारालोचनं देवगुरुसाधर्मिकभक्तिः उत्तर१ दिग्विo S. M. विना । २. स्वप्र० V. 2., विना । ३. योगे S.M. । ४. गुणवदिति L.D.1.2.3 ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
