________________
મોસ્કોમાં ભારતીય જમણ
મસ્કોને સ્થાનિક રશિયન લોકો મોસ્કવા કહે છે. મોસ્કવા નામની નદીના કિનારે એ શહેર વસેલું હોવાથી એનું નામ મોસ્કવા પડ્યું હતું.
૧૯૮૮માં ફરી વાર સોવિયેટ યુનિયનનો અમે પ્રવાસ કર્યો ત્યારે મોસ્કો શહેર જોવાનું અમારે માટે છેલ્લે રાખવામાં આવ્યું હતું. તાન્કંદ, સમરકંદ, તિબિલિસી, સોચી વગેરે સ્થળોનો પ્રવાસ કરતાં કરતાં અમે લેનિનગ્રાડ પહોંચ્યાં હતાં. અમારો કાર્યક્રમ ત્યાંથી વિમાનમાં મૉસ્કો જવાનો હતો. સોવિયેટ યુનિયનમાં કેટલાક દિવસથી અમે ફરતાં હતાં એટલે અમારી મંડળીના કેટલાક સભ્યો પાશ્ચાત્ય ઢબનું અને તેમાંય રશિયન પદ્ધતિનું ખાણું ખાઈને ધરાઈ ગયાં હતાં. અમે ભારતથી સાથે લાવેલા તે નાસ્તો પણ ખૂટવા આવ્યો હતો.
અમારી ગાઈડ યુવતીએ કહ્યું, “આપણે સૌ હવે મૉસ્કો જવાનાં છીએ. તમે જાણો છો તેમ મૉસ્કોમાં કેટલીય ભારતીય રેસ્ટોરાં છે. આપણે ત્યાં એક રેસ્ટોરાંમાં ભારતીય ઢબનું આપણું ભોજન લઈશું. અલબત્ત, આ ભોજન દરેકે પોતપોતાના ખર્ચે લેવાનું રહેશે, કારણ કે તમારા પ્રવાસ-ખર્ચમાં અમે એનો સમાવેશ કર્યો નથી.'
લેનિનગ્રાડથી મૉસ્કો સાંજે પહોંચીને અમે અમારા મુકામ ઉપર ગયાં. અમને મોસ્કોમાં કોઈ હોટેલમાં ઉતારો આપવામાં આવ્યો ન હતો, પરંતુ અનુભવની વિવિધતા ખાતર એક સ્ટીમરમાં ઉતારો આપવામાં આવ્યો હતો. સામ્યવાદી સરકારે ઉતારુઓ માટેની એક સરસ મોટી જૂની જર્મન સ્ટીમર ખરીદી હતી. તેમાં રંગરોગાન કરીને, આધુનિક સગવડોથી તેને સજ્જ કરવામાં આવી હતી. મૉસ્કોમાં મોસ્કવા નદીને કિનારે તેને લાંગરવામાં આવેલી હતી. ત્રણ માળની સ્ટીમર હોટેલ જેવી જ હતી. ફરક માત્ર એટલો જ હતો કે એમાં રૂમ કેબિન જેવા નાના હતા. પ્રત્યેક રૂમમાં પારદર્શક કાચ જડેલી મોટી ગોળ બારી હતી. એમાંથી નદીનું મનોહર દશ્ય જોઈ શકાતું હતું. સ્ટીમરમાં જ રેસ્ટોરાં હતી કે જ્યાં સવારના ચા-નાસ્તાથી શરૂ કરીને સાંજના ભોજન સુધી મર્યાદિત વાનગીઓની સગવડ રાખવામાં આવી હતી. રેસ્ટોરાંનો સ્ટાફ સવારે આઠ વાગ્યે આવી રાત્રે નવ વાગ્યે ચાલ્યો જતો. પછી ચા-કૉફી પણ ન મળે. સ્ટીમર ઘણી મોટી હતી અને લાંગરેલી હતી, છતાં એકસાથે વધુ પ્રવાસીઓની અવરજવર થાય અથવા પાસેથી બીજી કોઈ સ્ટીમર પસાર થાય ત્યારે તે થોડીક હાલકડોલક થતી. એના એવા અનુભવની જુદી જ મઝા હતી.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org