________________
૧૨૦
પાસપૉર્ટની પાંખે - ઉત્તરાલેખન રહે. આખું દૃશ્ય આકર્ષક, મનોહર લાગે, શ્વેત બરફ જોવાને ટેવાયેલી આપણી આંખો માટે આવું દૃશ્ય તદ્દન નવીન અને આનંદવિભોર કરે એવું લાગે.
દરિયામાં ચારે બાજુ દરિયાઈ ગલ (Seal Gull) પક્ષીઓ ઊડતાં દેખાયા કરે. શિયાળો આવતાં અને બરફ (Snow) પડવાનો શરૂ થતાં આ દરિયાઈ પક્ષીઓ સ્થળાંતર કરતાં કરતાં હજારો માઈલ દૂર ચાલ્યાં જાય. ઋતુ અનુસાર, પોતાને અનુકૂળ હોય એવી આબોહવાવાળા પ્રદેશમાં થઈને ઊડતાં ઊડતાં તેઓ પાંચદસ હજાર માઈલ ६२ નીકળી જાય અને શિયાળો ત્યાં પસાર કરી પાછાં ફરે. દુનિયાના જુદા જુદા પ્રદેશોમાંથી ગલ, ફ્લેમિંગો (સૂરખાબ) વગેરે પક્ષીઓ કયા કયા આકાશમાર્ગે ઉડ્ડયન કરતાં કરતાં કર્યાં કર્યાં મુકામ કરે છે તેના હવે વ્યવસ્થિત નકશાઓ તૈયાર થયેલા છે. આવાં વિહારી પક્ષીઓ દર વર્ષે શિયાળામાં જુદા જુદા પ્રદેશોમાં હજારોની સંખ્યામાં ભારતમાં પણ આવે છે. વિલિયમ સાઉન્ડમાં ટાલવાળાં બાજ પક્ષીઓ ઉપરાંત ગલ પક્ષીઓનું ઉડ્ડયન કોઈ વાર કૌતુકજનક લાગે. કોઈક વાર એકસાથે છસાત પક્ષીઓ, પરસ્પર એકસરખા અંતરે, એકસરખી ઊંચાઇએ દૂર દૂર સુધી ઉડ્ડયન કરે અને સાથે જ દિશા બદલે, જાણે હવાઈ દળનાં વિમાનોની કવાયત ન હોય ! કોઈ વાર તેઓ સાથે સાથે રહીને દરિયાની સપાટીથી આઠદસ ઇંચ ઊંચે ઊડતાં ઊડતાં એકાદ કિલોમીટર જેટલું અંતર કાપે, સાવ નીચી સપાટીએ ઊડતાં ઊડતાં તેઓ પાણીમાં નજર રાખે અને જ્યાં પોતાનો ખોરાક દેખાય ત્યાં બેસી પડે.
સામાન્ય રીતે હંસ, બતક વગેરે જળપક્ષીઓ પગ વાળી લઈને પાણી ઉપર પેટે બેસીને તરતાં હોય છે. પક્ષી પાણીની ઉપર બે પગે ઊભું રહી શકતું નથી; કારણ કે તેના શરીરનું વજન એવું હોય છે. પરંતુ વાલ્ટિઝના આ દરિયામાં કેટલાંક ગલ પક્ષીઓને પાણીમાં બે પગે ઊભાં રહેલાં જોઈને મને બહુ આશ્ચર્ય થયું, ઊંચે ઊડતાં હોય તે પક્ષીઓ નીચે ઊતરે અને પાણીની સપાટી ઉપર બે પગ ટેકવીને ઊભાં રહે. વહેતા પાણી સાથે એ રીતે વહે પણ ખરાં. આ પ્રકારનું દૃશ્ય જિંદગીમાં પહેલી વાર અમને જોવા મળ્યું. સામાન્ય રીતે પક્ષીઓની આવી લાક્ષણિકતા તરફ કોઈકનું જ ધ્યાન જાય અને જાય તો આવું કેવી રીતે થઈ શકે એવી જિજ્ઞાસા પણ કોઈકને થાય. અવલોકનની ટેવને લીધે મને કૌતુક થયું. એનું કારણ જાણવા મેં કમાનને પ્રશ્ન કર્યો, મારા પ્રશ્નથી તે રાજી થયો, એણે કહ્યું, ‘આવો પ્રશ્ન જવલ્લે જ કોઈ કરે છે. તમે પ્રશ્ન કર્યો તેથી મને બહુ આનંદ થયો. જે ગલ પક્ષીઓ અહીં પાણીમાં બે પગે ઊભાં રહે છે તે પક્ષીઓને બીજા દરિયામાં લઈ જવામાં આવે તો ત્યાં ઊભાં નહિ રહી શકે.’
‘એનું કારણ શું ?’
‘એનું કારણ એ છે કે આ બરફના ટુકડાવાળો દરિયો છે. બરફની શિલાઓના ટુકડા ઓગળતાં ઓગળતાં છેવટે નાના બૉલ કે લખોટા જેવા થઈ જાય. પાણીમાં હજુ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org