________________
બાટુ ગુફાઓ
૧૯૧ અમારી બસ ઊપડી. થોડી વારમાં ઝવેરાતના એક કારખાના પાસે તે આવી પહોંચી. કોઈકની અંગત માલિકીનું એ કારખાનું હતું. તેમાં એક ભાગમાં જુદા જુદા કીમતી પથ્થરોને ઘસવાનું અને પાલીસ કરવાનું કામ ચાલતું હતું. વિવિધ પ્રકારનાં ઘરેણાં ત્યાં બની રહ્યાં હતાં. કારખાનાના માલિકે બધાંને કારખાનું ફરીને બતાવ્યું. જોકે અમને કેટલાકને તેમાં કાંઈ રસ પડ્યો નહિ, કારણ કે ભારતમાં આવાં કારખાનાંની નવાઈ નથી.
કારખાનું જોઈને અમે એના વેચાણ વિભાગના વિશાળ શો-રૂમમાં દાખલ થયાં. પ્રવેશદ્વારમાં જ સુંદર વસ્ત્રોથી સુસજ્જ બે યુવાનો ઊભા હતા. તે સેલ્સમેન હતા. તેમણે અમને દરેકને કોકાકોલા અથવા ઑરેન્જની બાટલી આપવા માંડી. મને તેમના સ્વાગતમાં કૃત્રિમતાની ગંધ આવી. મેં મનમાં વિચારી લીધું કે આપણે જો કંઈ પણ ખરીદી કરવી ન હોય તો પછી એમનું આપેલું, ઠંડા પીણું પીવું ન જોઈએ. મેં તે લેવાની ના પાડી. અમારામાંના બે મિત્રોએ તેમ છતાં કોકાકોલા લીધું અને પીધું. ગોરા લોકોએ પણ તે પીધું.
શો-રૂમમાં ઝવેરાત ઉપરાંત ભેટ આપવાલાયક પરચૂરણ નાનીમોટી ઘણી વસ્તુઓ હતી. અમે તે જોતાં ગયાં. જે કાઉન્ટર પાસે અમે પહોંચીએ કે તરત જ તે કાઉન્ટર ઉપરનો સેલ્સમેન કાચના કબાટમાંથી જાતજાતની વસ્તુઓ ઝપાટાબંધ કાઢે અને ખરીદવા માટે બહુ જ આગ્રહ કરે. વળી કોઈ વસ્તુમાં જરાક રસ બતાવ્યો કે તરત બિલ પણ બનાવી કાઢે.
અમારે તો કોઈ વસ્તુ ખરીદવી નહોતી એટલે ઝડપથી ચક્કર લગાવી બહાર નીકળ્યાં. નીકળતાં જ દરવાજામાં એક સેલ્સમેન ઊભો હતો. એણે અમને દરેકને પૂછયું, “તમે શું ખરીધું ?” •
અમે દરેકે કહ્યું, “કશું નહિ.” એણે અમારામાંના જે બે જણે કોકાકોલા પીધું હતું તેમને ઊભા રાખીને કહ્યું, “અમે તમને મોંધું કોકાકોલા પાયું છે અને તમે કશી ખરીદી ન કરો તે તમારા માટે સારું ન કહેવાય. તમને જે ઠીક લાગે તે નાનામાં નાની કોઈ પણ વસ્તુ ખરીદ કરો, એથી અમને આનંદ થશે.”
આથી અમારા એ બે મિત્રો શરમાયા અને મૂંઝાયા. કહેનારે એટલું ખરાબ મોડું કરીને તોછડી ભાષામાં કહ્યું હતું કે અમારા મિત્રોને વિવેક ખાતર ખરીદી કરવા પાછા ફરવું પડ્યું. મેં એમને સૂચન કર્યું કે “આખા શો-રૂમમાં ઓછામાં ઓછા ભાવની વસ્તુ તે પિક્યર પોસ્ટકાર્ડ છે અને કેમેરાના રોલ છે. જોકે એના પણ અહીં બજાર કરતાં બમણા ભાવ છે. તમે પાંચદસ રૂપિયાની વસ્તુ ખરીદીને આવો.”
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org