________________
૧૮૦
પાસપોર્ટની પાંખે પાઉલોમાં આ રીતે ફરી મળીશું એવી ત્યારે કલ્પના પણ નહીં. કેવું સુખદ આશ્ચર્ય ! પણ તમે ગોવા છોડી આટલે દૂર આવવાનું કેમ પસંદ કર્યું ?”
કસ્ટોડિયોએ કહ્યું, “ત્યારે ગોવા પોર્ટુગીઝોનું રાજ્ય હતું અને બ્રાઝિલમાં પણ પોર્ટુગીઝોનું રાજ્ય. બ્રાઝિલની કેટલીય કંપનીઓ, ભણેલા માણસોની ખેંચ પડે એટલે, ગોવાના ભણેલા અને પોર્ટુગીઝ ભાષા જાણતા યુવાનોને સારી નોકરીની લાલચ આપીને પોતાના ખર્ચે લઈ આવતી. એ રીતે હું પણ અહીં આવ્યો. આવ્યા પછી થોડાંક વર્ષમાં ઠીક ઠીક પૈસા બચાવી ભારત પાછાં ફરવાનું વિચારતો હતો ત્યાં તો એક બ્રાઝિલિયન ગોરી યુવતી સાથે પ્રેમસંબંધ થયો. લગ્ન કર્યા. બાળકો થયાં એટલે બ્રાઝિલનો નાગરિક થઈ ગયો. ગોવા પાછા ફરવાને બદલે મા અને બહેનને બ્રાઝિલ બોલાવી લીધાં અને અહીં કાયમનો વસવાટ કર્યો. અહીં બ્રાઝિલમાં ગોવા કરતાં અમે વધારે સુખી છીએ. અહીં રહેવાને સારું ઘર છે, સારી કમાણી છે, ગાડી છે. અહીં કાળા-ગોરાનો ભેદભાવ નથી... તોપણ, અલબત્ત, ભારત એટલે ભારત. મને ભારત વારંવાર યાદ આવે છે. એકબે વખત સગાંઓને મળવા જઈ આવ્યો છું.”
“તમે યોશિને નુભાટાને કેવી રીતે ઓળખો ?” મેં પૂછ્યું.
હું એમની કંપનીમાં ડાયરેક્ટર તરીકે કામ કરું છું. યોશિએર સાઓ પાઉલો આવેલા ત્યારે મારે એમને એક સ્થળે અજાણતાં મળવાનું થયેલું. મારી સાથેની વાતચીતથી તેઓ પ્રસાર અને પ્રભાવિત થયેલા અને એમણે બ્રાઝિલમાં આવીને વસેલા જાપાનીઓને રોજી મળી રહે એ માટે નાના પાયા ઉપર પોતાનો ઉદ્યોગ શરૂ કરવાની ઇચ્છા દર્શાવી; તે પ્રમાણે નક્કી થયું અને એમની કંપનીમાં ડાયરેક્ટર તરીકે જોડાઈ જવાની એમણે મને ઑફર કરી. મેં એ ઑફર સ્વીકારી લીધી. ત્યારથી હું એમની કંપનીમાં કામ કરું છું.”
કૉફી પીને અમે કસ્ટોડિયોને ઘરે ગયાં. એમણે એમની બ્રાઝિલિયન પત્નીનો પરિચય કરાવ્યો. મારાં પત્નીએ કેટલીક ભારતીય વસ્તુઓની તેમને ભેટ આપી. કલાકેક વાતો કરી અમે જમવા બેઠાં. કસ્ટોડિયાની પત્નીએ દાળ-ભાત, પૂરી, શાક, વગેરે ભારતીય વાનગીઓ બનાવી હતી. એણે એ બધી ભારતીય વાનગીઓ બનાવતાં શીખી લીધું છે અને તેઓ ઘરમાં ભારતીય રસોઈ જમે છે, એ જાણીને અમે રાજી થયાં.
જમીને ભારત અને બ્રાઝિલ વિશે અમે ઘણી વાતો કરી. બીજે દિવસે સાઓ પાઉલોથી ૬૦ કિલોમીટર દૂર સુઝાનો નામના ગામમાં આવેલું મિટુટોયો કંપનીનું નવું શરૂ થયેલું કારખાનું જોવા જવાનો કાર્યક્રમ કસ્ટોડિયોએ અમારે માટે ઘડી કાઢ્યો. રાત્રે કસ્ટોડિયો અમને હોટેલ પર મૂકી ગયા.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org