________________
૧પ૬
પાસપોર્ટની પાંખે પ્રતિનિધિઓ બીજે દિવસે આવવાના હતા. એટલે એ આગલે દિવસે સ્વેચ્છાએ ફરવાનો કાર્યક્રમ હતો. અમને જાણવા મળ્યું કે હોટેલ પરથી શહેરમાં ઝવેરાતના એક સુવિખ્યાત શો-રૂમમાં જેને જવું હોય તેને માટે ટેક્સીની મફત સગવડ રાખવામાં આવી છે. ખરીદી કરવાનું કોઈ બંધન નહોતું. અમે ટેક્સીમાં ત્યાં પહોંચી ગયાં. એ બહાને શહેરમાં ફરવા મળશે એવો આશય પણ હતો. ઝવેરાતની દુકાને ખરીદી કરવાની નહોતી અમારી કોઈ ઇચ્છા કે નહોતી શક્તિ. ફુગાવાને કારણે ભારત કરતાં વસ્તુઓના ભાવ અહીં બ્રાઝિલમાં ચાર ગણા વધારે હતા.
પાંચ માળવાળા શો-રૂમમાં થોડી વાર ફરીને અમે નીચે ઊતરી ગયાં. અમારી મુશ્કેલી હવે શરૂ થઈ, કારણ કે અહીં રસ્તામાં કોઈને અંગ્રેજી આવડે નહિ અને અમને પોર્ટુગીઝ આવડે નહિ. પાછાં ફરવા માટે કઈ બસ પકડવી તે પ્રશ્ન થઈ પડ્યો. તા૧ કરવા માટે દરેકને સૌથી પહેલો સવાલ કરીએ : ડુ યુ સ્પીક ઇંગ્લિશ ?” અને જવાબમાં બધાની “ના” જ આવતી.
ફરતાં ફરતાં કૉફીની એક દુકાને અમે પહોચ્યાં. રસ્તા પર લોકો ઘડીક ઊભાં ઊભાં કાચની નાની પ્યાલીમાં દૂધ વગરની કડવી કાળી કૉફીમાં પાંચસાત ચમચી ખાંડ નાંખીને પી જતા. બ્રાઝિલના લોકો દારૂ કરતાં કાળી કૉફીના વધુ શોખીન છે. અમારે કૉફીમાં દૂધ જોઈતું હતું, પણ દુકાનદાર સમજે તો ને ? કારણ કે અમને દૂધ માટેનો પોર્ટુગીઝ શબ્દ આવડતો નહોતો. આસપાસના બીજા કોઈ માણસો પણ અમારી વાત સમજતા નહોતા.
એવામાં એક યુવતી અમારી પાસે આવી. તે ભારતીય હતી. તેની સાથે ઇંગ્લિશમાં વાત કરતાં જાણવા મળ્યું કે તે ગોવાની વતની હતી, અને રિઓની એક બૅન્કમાં નોકરી કરવા માટે ભારતથી આવી હતી. બ્રાઝિલની જેમ ગોવામાં પોર્ટુગીઝોનું રાજ્ય હતું, એટલે કેટલાક ગોવાવાસીઓ બ્રાઝિલમાં જઈને વસ્યા છે. આ ગોવાની યુવતીને ઇંગ્લિશ અને પોર્ટુગીઝ બંને ભાષા સારી આવડતી. ઑફિસેથી છૂટીને તે ઘેર જતી હતી, પરંતુ ઘણા વખતે અમને ભારતીય લોકોને જોઈને તેને આંનદ થયો.
દૂધ માટે પોર્ટુગીઝ શબ્દ “લેઇટે અને ગરમ માટે કેલિએન્ટ – એ એણે અમને શિખવાડ્યા. અમારી સાથે કૉફી અને નાસ્તો એણે લીધાં. લગભગ બે કલાક તે અમારી સાથે ફરી અને અમારા દુભાષિયા તરીકે તેણે કામ કર્યું. કેવી રીતે બસમાં બેસી ગ્લેરિયા હોટેલ ઉપર પહોંચી શકાય તે એણે અમને સમજાવ્યું. રિઓ શહેરનાં એણે બહુ વખાણ કર્યા. લોકો બહુ પ્રેમાળ અને મળતાવડા છે, પરંતુ કેટલાક વખતથી રિઓમાં જે ગુંડાગીરી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org