________________
૧૨૬
પાસપોર્ટની પાંખે - એક તેજસ્વી ચબરાક બાળાને વિષમ કૌટુંબિક સંજોગોને કારણે ભણવાનું છોડી દેવું પડ્યું એ વાત શિક્ષણના વ્યવસાયમાં પડેલા અમારા જેવાને માટે વિશેષ દુખદ હતી.
એ બાળાની સાથે એના જેટલી જ ઉંમરની બીજી એક બાળા હતી. એને ઇંગ્લિશ બોલતાં આવડતું નહોતું. પરંતુ ઇંગ્લિશ બોલનાર બાળા દ્વારા તેની પણ થોડી વાત જાણી. તે રિયોમાં રહે છે. શાળામાં અભ્યાસ કરે છે. ' એની માતાએ પણ છૂટાછેડા લીધા છે. એની મા પણ અહીં ટાપુમાં જ રહે છે. માતા-પિતા વચ્ચે માત્ર સ્વભાવનો મેળ ન રહેવાને કારણે અણબનાવ થયો હતો. બંનેએ રાજીખુશીથી છૂટાછેડા લીધા. બાપે બીજાં લગ્ન કર્યા. મા જુઆરગમ ટાપુમાં આવીને રહી અને રેસ્ટોરાંમાં નોકરી કરવા લાગી. સંતાનમાં માત્ર આ એક જ દીકરી. તે બાપ અને સાવકી માની સાથે રહે છે, કારણ કે રિયોમાં શાળામાં અભ્યાસ કરે છે. રજાઓમાં તે પોતાની મા પાસે આવીને રહે છે અને કામમાં મદદ કરે છે. બાપ છૂટાછેડા પછી પણ માને પૈસાની મદદ કરે છે, વારંવાર મળવા આવે છે અને મા પણ પતિને મળવા વારંવાર રિયો જાય છે.
બંને કિશોરી દુખી હતી, પરંતુ બંનેનાં દુઃખની માત્રામાં ફરક હતો. દક્ષિણ આફ્રિકાની કિશોરીની આંખમાં જે વિષાદ જણાતો હતો તે રિયોની કિશોરીમાં નહોતો.
આવી અંગત વાતોને કારણે બંને બાળાઓએ અમારી સાથે કંઈક આત્મીયતા અનુભવી. મારી પત્નીએ વિદેશમાં ક્યાંક ભેટ આપવા માટે કામ લાગે એવી સાથે લીધેલી વસ્તુઓમાંથી બંને બાળાઓને અમારી યાદગીરી તરીકે કાનમાં પહેરવાની બુટ્ટી આપી. તે જોઈ બંને બહુ રાજી થઈ ગઈ અને પહેરીને નાચવા લાગી. દોડીને પોતાની માને પણ તેઓ બતાવી આવી. બંનેની માતા અમારી પાસે આવી. શબ્દથી તો અમે ખાસ કશી વાત ન કરી, પરંતુ અમારી આંખોએ ઘણી વાત કરી લીધી.
હવે અમારે પાછા ફરવાનો સમય થઈ ગયો હતો. બંને ગાઇડોએ પોતપોતાના પ્રવાસીઓને સૂચના આપી દીધી. અમે બધાં ચાલ્યાં. કિનારે જઈ લોંચમાં બેઠાં. પેલી બંને બાળાઓ અને તેમની માતાઓ પણ લોંચ સુધી આવી હતી. અમે તેમની વિદાય લીધી. લોંચ ઊપડી ત્યારે તેઓ ભાવભીની નજરે જોઈ રહ્યાં હતાં.
લોંચ વેગથી પાણીમાં સરકવા લાગી. એક પછી એક ટાપુ પાસેથી
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org