________________
આશ્રવ : મિથ્યાત્વાદિ પરિણામથી કામણવર્ગણાનું આત્માના પ્રદેશ સાથે જોડાવું. ઉપકરણ : ધર્મનાં સાધનો, શાસ્ત્ર, માળા, મૂર્તિ. ચિત્રપટ, આસન વગેરે. ઉપચરિત : વ્યવહારિક રીતે કથન કરવું મૂળરૂપે નહિ. ઉપાદાન : બાહ્ય નિમિત્તથી જેમાં કાર્ય થાય તે સત્તા જેમકે ઘડાનું ઉપાદાન માટી. ઉત્પાદ : ઉત્પન્ન થવું. દ્રવ્યમાં નવીન પર્યાયની પ્રાપ્તિ. ઉપયોગ : આત્માનું લક્ષણ - પદાર્થનો બોધરૂપ વ્યાપાર. ઉપયોગમુક્તિ : ઉપયોગની મોહાદિભાવોથી મુક્તિ. શુદ્ધ ઉપયોગ. ઉભય : બંને = જેમકે સત્ અસત્. ઉભય. ઉપેક્ષા : અભાવ કરવો કે તટસ્થ રહેવું. કષાય : કષ = સંસાર, આય વૃદ્ધિ, (ફ્લેષિત પરિણામ) – સંસારની વૃદ્ધિ. ગુણશ્રેણિ : મુનિ - સાધક, આત્મશુદ્ધિ વડે કેવળજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ માટે જે અનંતગુણી
કર્મની નિર્જરા કરી ભાવ આરોહણ કરે છે આઠમા ગુણ સ્થાનકથી
તેરમાં ગુણ સ્થાનક સુધીની દશા. ઘાતકર્મ : આત્માના ગુણોનો ઘાત કરે, ઢાંકી દે. જ્ઞાનાવરણ, દર્શનાવરણ, મોહનીય
અને અંતરાય કર્મની પ્રકૃતિઓ ઘાતી છે. છદ્મસ્થ : સંસારી, અલ્પજ્ઞાની, કેવળજ્ઞાન થતા પહેલાની બધી અવસ્થાઓ. તદ્રુપ : પદાર્થ સાથે એકરૂપ, તન્મય. તિરોહિત : છુપાયેલું. દર્શનસપ્તક : મિથ્યાત્વ, મિશ્ર, સમ્યકત્વ મોહનીય ત્રણ, તથા ચાર અનંતાનુબંધીના
કષાય, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ. દીર્ઘકાલિકી સંજ્ઞા : ભૂત-ભવિષ્યના હિતાહિતનો વિચાર કરી શકે તેવી શક્તિ. દ્રવ્યાર્થિકનય : વસ્તુના મૂળ સ્વરૂપથી નિરૂપણ કરે. સામાન્યને ગ્રહણ કરે. દેશ : અલ્પ. દ્વૈત : જુદુ. હૃદ્ધ : રાગ-દ્વેષ, જન્મ-મરણ બેનું જોડલું. ધ્રૌવ્ય : નિત્ય - ટકવાવાળું. નિર્મોહ : મોહરહિત, નિરહીય. નિઃસ્પૃહ. નિરારંભી : આરંભ રહિત. નિરાવરણ : આવરણ રહિત. નૈમિત્તિક : નિમિત્ત પામીને જે પરિણામ થાય તે. શેય : જણાવા યોગ્ય પદાર્થો, દશ્યમાન જગત. જ્ઞાયક : જાણનાર - ચેતન. પુદ્ગલ : સર્વે ભૌતિક પદાર્થો. જેમાં સ્પર્શ, રસ. ગંધ. વર્ણ હોય. પરમાર્થ : આત્માનો નિશ્ચયાર્થ - નિશ્ચય દૃષ્ટિ.
13 For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
