________________
ત્રિકાળ છે, સંસારી જીવને તેનું ભાન નથી તેથી આવૃત છે. તે શુદ્ધ ઉપયોગને લક્ષ્યમાં લઈ સાધ્ય કરે તો અવસ્થામાં – પર્યાયમાં શુદ્ધ ઉપયોગ પ્રગટ થાય છે. સમ્યગ્દર્શન - જ્ઞાન - ચારિત્ર એ વીતરાગભાવની અવસ્થાઓ છે. નિરાકુળ આત્મા સ્વાનંદરસથી ભરપૂર છે. તેમાં જ તતૂપ થવાથી આનંદનો અનુભવ થાય છે. તે સિવાયના કલ્પિત આનંદ વિષરૂપ છે.
[૨૫] સમ્મદિકિજીવો જઇવિ હુ પાવે સમાચરે કિંચિ;
અખો સિ હોઈ બંધો, જેણ ન નિદ્ધધર્સ કુણ ઈ. સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ જો કે થોડું પણ પાપ કરે, તો પણ તેને અલ્પ બંધ હોય કારણ કે તે નિર્દયપણે હિંસાદિ વ્યાપાર કરતો નથી. પાપજનિત સંસારના રાગ-સુખને હેય જાણે છે.
આ સૂત્રનું રહસ્ય શું છે? ચોથે ગુણસ્થાનકે અવિરતિ સમ્યગૃષ્ટિને રાગાદિ છે, શુભાશુભ ભાવ છે છતાં બંધન નથી. યદ્યપિ જેવા પરિણામ છે તેવું બંધન હોય છતાં જ્ઞાની મુક્તિ તરફ જાય છે. શુભ ભાવ જ્ઞાની-અજ્ઞાની બંનેને પોતાની ભૂમિકા પ્રમાણે આવે છે, પણ અજ્ઞાની શુભ ભાવથી ધર્મ માને છે તેમાં ઉપાદેયબુદ્ધિ રાખે છે, તેથી ત્યાં અટકે છે. ધર્મ શુદ્ધ ઉપયોગ કે વીતરાગતાથી છે. જ્ઞાની માને છે કે શુદ્ધ ઉપયોગમાં ટકાતું નથી તેથી શુભ ભાવ થાય છે. સત્સંગ ભક્તિના ભાવ થાય છે. આત્માની અવસ્થામાં વીતરાગતા પ્રગટે તે ધર્મ છે.
[૨૫૧] સમ્યગ્દર્શનરૂપી ભૂમિમાં કદાચિત દુઃખનાં બીજ પડી જાય તો પણ સમ્યગ્દર્શન રૂપી પવિત્ર ભૂમિમાં તે બીજ કદી પણ શીધ્ર અંકુરિત થતાં નથી. કથંચિત તેના અંકુર ઉત્પન્ન થયા પહેલાં જ તે પવિત્ર ભૂમિનો તાપ તેને બાળી નાંખે છે. તે પાવન ભૂમિમાં સુખનાં બીજ વાવ્યા વગર અંકુરિત થાય છે પરંતુ મિથ્યાદર્શનરૂપી ભૂમિમાં બરાબર તેનાથી વિપરીત ફળ થાય છે, તે ભૂમિમાં સુખનાં બીજ વાવવામાં આવે તો પણ તે અંકુરિત થતાં નથી, પણ બળી જાય છે અને દુઃખના
૬૮ * અમૃતધારા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
