________________
રાગાદિ જીવના સ્વભાવ નથી. છતાં રાગાદિ અવસ્થાઓ જીવમાં થાય છે તેનું ક્ષેત્ર અન્ય નથી. યદ્યપિ રાગાદિ જીવની ભૂલનું પરિણામ છે. એ ભૂલ નિવારતાં જીવનું શુદ્ધપણું પ્રગટ થાય છે, પછી જીવમાં ક્યારે પણ રાગાદિ થતા નથી. આમ જે દોષ કાયમ માટે નીકળી જાય તે જીવનો સ્વભાવ ન હોય, તે અપેક્ષાએ રાગાદિ જીવના નથી તેમ કહેવાય છે.
[૧૩૩. રાગદ્વેષના પરિણામ આપણા જ્ઞાનમાં પકડાય છે, પણ તેનું મૂળ મિથ્યાત્વ વિપરીતતા)ના પરિણામ પકડાતા નથી એટલે રાગ દ્વેષ દૂર કરવાની વાત કરીએ છતાં મિથ્યાત્વને કારણે તે છૂટતા નથી. મિથ્યાત્વ દૂર થાય, રાગદ્વેષ છૂટે. એક મિથ્યાત્વ મોહ દૂર થાય પછી અસ્થિરતાના રાગાદિભાવ સહજપણે દૂર થશે. તે રીતે મોક્ષમાર્ગમાં આગળ વધાય છે. - સાધકની ભૂમિકામાં અસ્થિરતાને રાગ કહે છે, તે જીવ સાધક છે, સમ્યગ્દષ્ટિ છે, તેને મિથ્યાત્વનો અભાવ છે. સાથે અનંતાનુબંધી રાગનો અભાવ છે. તેને પર દ્રવ્ય સાથે એકત્વબુદ્ધિનો અભાવ છે. છતાં જેટલો કષાયનો રસ છે તેટલા રાગદ્વેષ કરવાનો સંસ્કાર છે તે સંયોગાધીન થઈ જાય છે. તેમાં ચારિત્રમોહનીય કર્મનું નિમિત્ત છે. સાધકની દૃષ્ટિ સ્વભાવ પર જોર કરતી હોવાથી વાસ્તવમાં સાધક રાગદ્વેષ છોડતો જાય છે. સંભવતઃ વૃદ્ધિ કરતો નથી. [૧૩૪]
સત્પુરુષના બોધ દ્વારા અરિહંતના શુદ્ધ સ્વરૂપને જાણીને જીવ પોતાની ભૂલ સુધારી શકે છે. જેમ શિક્ષક વિદ્યાર્થીને ગણિતનો દાખલો આપે, તે પછી દરેકની નોટ ન જોતાં બોર્ડ પર એ દાખલાની વિગત અને જવાબ લખે તે જોઈને દરેક વિદ્યાર્થી પોતાનો દાખલો સુધારી લે તેમ અરિહંતના શુદ્ધ ગુણ અને પર્યાયના સ્વરૂપને જાણીને જીવ પોતાની ભૂલ સુધારી લઈ સ્વરૂપલક્ષી બને છે. [૧૩૫]
દ્રવ્યના “સામાન્ય સ્વરૂપને જાણવું તે દ્રવ્યદષ્ટિ છે. તેમાંજ સ્વપણું સ્થાપિત કરવું કે આ જ હું છું અન્ય સર્વે સંયોગજન્ય અવસ્થાઓ છે. આત્માનું સ્વરૂપ સમજાવવા શાસ્ત્રમાં ભેદ કરી કથન કરવામાં આવે છે.
અમૃતધારા ૩૭
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
