________________
વાસ્તવમાં આત્મા વસ્તુપણે એક જ છે. અખંડ છે. નિત્ય છે. જેમકે આત્માનો એક જ્ઞાન ગુણ તે “સામાન્ય છે અને મતિ મૃત અવધિ વિગેરે જ્ઞાનો જ્ઞાનની પર્યાય છે. માટે એક ગુણ જેટલો આત્માને માનવાથી ભૂલ થશે. ભેદ પાડીને એક ગુણનું કે અનેક ગુણોનું ભિન્ન ભિન્ન કથન કરવું તે વિશેષ છે, તે દૃષ્ટિએ જાણવું તે પર્યાયદૃષ્ટિ છે. [૧૩૬]
જે જ્ઞાની છે તેના મન વચન કાયાના યોગોનું શુભાશુભ પ્રવર્તન પોતાની ભૂમિકાને ઉચિત આરાધનામાં હોય. પરંતુ આરાધનાના શુભભાવ પ્રત્યે રાગ ન હોય કે કર્મવશ થતી વિરાધનામાં દ્વેષ ન હોય. સાધક જાણે છે કે પ્રારંભમાં પ્રશસ્ત રાગથી થતી પ્રશસ્ત પ્રવૃત્તિ દ્વારા તપ, દાનાદિ દ્વારા પુણ્યબંધ પણ સોનાની બેડી જેવો હોવાથી જ્ઞાનયોગી માટે, સંયમી માટે વાસ્તવમાં ત્યાજ્ય છે. જેમ અપ્રશસ્ત રાગ છૂટે પ્રશસ્ત રાગની ભૂમિકા થઈ, પછી પ્રશસ્ત રાગને છોડી આત્માનુભૂતિ પ્રત્યે જવાનું છે. પ્રશસ્ત રાગમાં એવી તન્મયતા ન હોય કે વીતરાગતાનું મૂળ લક્ષ્ય ચૂકી જવાય.
[૧૩૭] સાગરમાં મોજાં ઊછળે અને સમાય. તેથી સાગરનું અસ્તિત્વ જોખમાતું નથી પણ સાગર ન હોય તો મોજાંઓનું અસ્તિત્વ જ મટી જાય છે. તેમ આત્મપ્રદેશે શુભ-અશુભ કે શુદ્ધિ પર્યાયનાં વમળો પેદા થાય અને સમાય. ત્યારે તું તારા મૂળભૂત આત્મદ્રવ્યના મૂળસ્વરૂપમાં સ્થિર રહે તો ક્રમબદ્ધ થતી પર્યાયો સ્વયં સમાઈ જશે. તેના સમયે આવશે અને જશે. માટે દેહાદિ પર્યાય રાગાદિ અશુભ પર્યાય કે સંવર નિર્જરારૂપ શુદ્ધ પર્યાય પ્રત્યેથી દૃષ્ટિ હટાવી તારા મૂળ સ્વરૂપમાં દૃષ્ટિને સ્થાપન કર.
[૧૩૮]. બાળકને કેરી વિષે કહેવામાં આવે કે કેરી ગોળ કરતાં મીઠી હોય, બાળકમાં આ સમજણ દઢ બનશે તેથી તે કેરીના મૂળ સ્વરૂપ સુધી નહિ જાય. તેમ આત્માને શબ્દ વડે ન પામી શકાય, કે આત્મા શુદ્ધ છે જ્ઞાન સ્વરૂપ છે. આત્માને આત્મા વડે એટલે જ્ઞાન દર્શન
૩૮ અમૃતધારા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
