Page Text
________________
હોય તો તેની પ્રાપ્તિના ઉપાયને છોડીને અન્ય પ્રવૃત્તિ કરે જ નહિ. અને જો કરે તો તે ચિંતામણિ રત્નને જાણતો નથી તેમ અશુદ્ધ અવસ્થામાં રહેતો જીવ અશુદ્ધ અવસ્થાના દુઃખને અને શુદ્ધ અવસ્થાના સુખને ખરેખર જાણતો હોય તો અશુદ્ધ અવસ્થાને ટાળીને શુદ્ધ અવસ્થા મેળવવા પ્રયત્ન કર્યા સિવાય રહે નહિ, તે પ્રવૃત્તિ – ઉપાયનું નામ સક્રિયા છે. તથા શુદ્ધ અને અશુદ્ધ અવસ્થાના સ્વરૂપનું સાચું ભાન તેનું નામ જ્ઞાન છે. જ્ઞાન એટલે આત્મસ્વરૂપનું જ્ઞાન, ક્રિયા એટલે અહિંસાદિ સક્રિયા. કેવળ જ્ઞાનની મુખ્યતા કરી અહિંસાદિ ક્રિયાનો નિષેધ તે મોક્ષમાર્ગ નથી.
[૭૭૧] શત્રુમિત્ર પ્રત્યે સમદર્શિતા, સુખદુઃખમાં સમવૃત્તિવાળા, માન – અપમાન સમ ગણે તૃણ મણિ જેને સમાન છે તેવા ઉત્તમ મુનિનું ચિત્ત સર્વત્ર ઉદાસીન છે. વૈરાગ્યમય છે. મુમુક્ષુ ભલે મુનિપણામાં નથી પણ દશા વિશેષવાળા જીવોનું (તીર્થકરનો ગૃહવાસ)નું ચિત્ત પણ સર્વત્ર ઉદાસીન છે. સાતિચાર કે નિરતિચાર વાળા ઉત્તમ મુનિને સાવદ્ય પાપનું સ્કુરણ હોતું નથી તેથી તેમની પ્રવૃત્તિ નિરવદ્ય છે. દશાવિશેષવાળા જીવો અવિરતિના ઉદયવાળા હોય છે, તેથી સાવદ્ય પ્રવૃત્તિનું ફુરણ હોવાથી સાવદ્ય પ્રવૃત્તિ કરે, રાજ્યાદિ ચલાવે, યુદ્ધમાં પ્રવર્તે, ત્યારે પણ પોતાના આત્મા પર એટલું બધું પ્રભુત્વ હોય છે કે પરભાવોમાં લયલીન થતા નથી પણ વિમુખ રહી પ્રવૃત્તિ કરે છે. [૭૭૨].
તત્ત્વદષ્ટિથી જોતાં ચેતન ચેતનરૂપે પરિણમે છે અને જડ જડરૂપે પરિણમે છે. તેથી ભોગ્ય એવા પરપદાર્થોથી જીવને સુખ થાય તે પ્રકારની જીવની મોહજનિત વિપરીત બુદ્ધિ છે. પરંતુ જેને નિશ્ચય જ્ઞાન છે તેવા સૂક્ષ્મદૃષ્ટિવાન જીવો ભોગ્ય પદાર્થોના મૂળ સ્વરૂપને જાણતા હોય છે. જીવનું સ્વતંત્ર પરિણમન, અસંગ ભાવરૂપ પરિણમન જાણતા હોય છે. તેથી તેઓ સ્વરૂપ પ્રત્યે સભાન છે. આથી ભોગકાળમાં પણ તેમનું ચિત્ત તે તે પદાર્થો પ્રત્યે આકુળ કે મલિન થતું નથી. પરંતુ પોતાના અસંગભાવરૂપ સ્વભાવમાં જ તેઓ વર્તવામાં પ્રયત્નશીલ
૨૧૪ અમૃતધારા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 001993 |
| Book Title | Amrutdhara |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sunandaben Vohra |
| Publisher | Anandsumangal Parivar |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 282 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Spiritual, Ethics, & Sermon |
| File Size | 14 MB |