________________
જીવે તો શેયને શેય સ્વરૂપે જાણી ગુણ અને પર્યાયને શેય બનાવવા. આત્મામાં જ્ઞાન ઠરે તો જ્ઞાનાનંદ આવે. વિશ્વના પદાર્થોમાં/દશ્યજગતના શેયમાં ઠરે તો શેયાનંદ આવે, જે ક્ષણિક છે, પરભાવ છે, અસત્
[૩૬] જીવ લક્ષણથી જ્ઞાનસ્વરૂપ છે. સ્વભાવથી આનંદસ્વરૂપ છે. જ્ઞાનની પરિપક્વતા, નિરાવરણતા તે આનંદસ્વરૂપ છે. આનંદ એ આત્માનું સ્વરૂપ છે, આત્માની અંદર છે. જ્ઞાન અને આનંદ આત્મપ્રદેશમાં વ્યાપીને રહ્યા છે. અને તે ત્યાંથી અનુભવમાં આવે. સંસારી જીવમાં આવું જ્ઞાન ન હોવાથી તે પરપદાર્થોના ઇન્દ્રિયો દ્વારા સુખ ભોગવવા પ્રયત્ન કરે છે. આથી આત્માનો આનંદ ગુણ વિકૃત થાય છે. સુખ દુઃખરૂપ બને છે. દુઃખ વગરનું સુખ આત્માની શુદ્ધ અવસ્થામાં છે.
[૫૩૭] મનુષ્યનું મન સ્વભાવથી આનંદોન્મુખ હોય છે. કારણ કે તેનું અધિષ્ઠાન ચેતના છે, તેનું મૂળ સ્વરૂપ સચિતઆનંદમય છે. તે તરફ જવું તે આત્મિક જીવન છે. પરંતુ સંસ્કારવશ જીવ સંસારમાં આનંદસુખની શોધ કરે છે, પરંતુ જ્યારે તેને સંસારમાં સુખ-આનંદ મળતાં નથી અને મળે છે તો તે ઉપાધિવાળાં હોય છે. [૩૮]
આમ સંસાર એ સામાન્ય જીવને માટે આનંદનું સ્થાન લાગે છે. જ્યારે મોક્ષ એ આનંદનું વાસ્તવિક સ્થાન છે. પુણ્યયોગવાળો જીવ સંસાર તરફ દોડે છે. પરંતુ જ્ઞાન અને ધ્યાનના સંસ્કારવાળો જીવ અંતરમાં આનંદ શોધે છે. મોક્ષ એ આનંદનું મૂળ અને અંતિમ સ્થાન છે. જ્ઞાનીને સંસારમાં કે મોક્ષમાં કોઈ પસંદગી નથી, જે છે, તે છે. સમસ્ત વિશ્વમાં એક મહાસત્તાનો એ ફેલાય છે. સહજતા છે ત્યાં મુક્તિ-આનંદ છે.
[૫૩૯]. જ્ઞાનનું લક્ષણ જાણવાનું છે. આથી કેવળજ્ઞાનીને શેય સાથે સંબંધ છે. પરંતુ તે નિષ્કારણ અને નિપ્રયોજન છે. એ જ્ઞાન વીતરાગ યુક્ત
૧૪૮ અમૃતધારા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
