________________
બંનેમાં સમભાવ છે. તત્ત્વત : આત્મદશા જ બદલાઈ જાય છે. સવિશેષ મુનિદશામાં અત્યંત સમભાવદશા હોય છે. કોઈ વાંસલાથી છોલે કે ચંદનનો લેપ શરીરે કરે મુનિને શાતા કે અશાતાનો કોઈ વિકલ્પ નથી. આવું અનુપમ આત્મસામર્થ્ય પ્રગટ થાય છે. ક્યાં કર્મમળથી નિર્બળદશા અને ક્યાં આત્માના સામર્થ્યની નિર્મળ દશા ? [૪૮૮]
યોગ એટલે મોક્ષભાવમાં જોડાવું. યોગમાર્ગી/યોગાધિકારીને કંઈ જ પ્રવૃત્તિ ન હોય એવું નથી. પરંતુ તે ૫૨માર્થ માર્ગને, સમુચિત કર્તવ્યને લગતી હોય છે. કારણ કે તેમનામાં દુર્ધ્યાન, ક્લેશ કે વાસનાનાં સંસ્કારોનો અભાવ હોય છે. અથવા નહિવત્ હોય છે. આથી યોગને પ્રવૃત્તિ સાથે નિરોધ નથી. પણ ક્લેશવાસના-દુર્ધ્યાન સાથે વિરોધ છે. અર્થાત ક્લેશવાસનાથી નિવૃત્તિ કહી છે. અને સમુચિત પ્રવૃત્તિ હોય છે. આમ નિવૃત્તિ અને પ્રવૃત્તિ ઉભયસ્વરૂપી યોગ. જીવને ઊર્ધ્વગામી બનાવે છે. [૪૮૯
સંસારમાં જીવો સંતાપથી તપ્ત છે. સૌ સંતાપ/દુઃખને ભૂલવા માંગે છે. તે માટે કોઈ ટી.વી. જેવા સાધનોમાં દુઃખને ભૂલવા પ્રયત્ન કરે છે. વળી કોઈ ધર્મક્ષેત્રમાં જઈ કોઈ ક્રિયા દ્વારા દુઃખ ભૂલવા પ્રયત્ન કરે છે. છતાં દુઃખ મટતું નથી, દુઃખનું બીજ બહારના ઉપાયથી નષ્ટ થતું નથી. દુ:ખને ભૂલવું તે સાચો ઉપાય નથી દુ:ખનું બીજ ઉખેડવું તે સાચો ઉપાય છે. દુઃખના નાશનો ઉપાય સ્વનું અનુસંધાન, જ્ઞાન છે. સ્વભાવ એ ધર્મ છે, તે ધર્મ સ્વનું અનુસંધાન કરાવે ત્યારે દુઃખનું બીજ નાશ પામે છે. [૪૯]
માટીનું કોડિયું જમીન પર હતું પણ તેમાં જલતી દીપશિખા ઉપર જતી હતી. મનુષ્ય શરીરની ભૂમિ પર છે પણ મનુષ્યના શરીરમાં એક અચિંત્ય ચેતના છે જે નિરંતર ઊર્ધ્વગામી સ્વભાવયુક્ત છે. મનુષ્ય જો એ ચેતનાના સ્તરે જીવે તો સમગ્ર જીવન વાસનાઓથી ઉપ૨ ઊઠે અને સ્વરૂપદર્શન પ્રગટ થાય. મનુષ્ય શરીરાદિમાં જ સીમિત
૧૩૪ * અમૃતધારા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
