________________
મહર્ષિઓએ નિશ્ચયનયનું આલંબન લેવા કહ્યું છે. જે ગુરુગમથી પ્રાયોગ્ય
[૨૧] કોઈ શિષ્યની અલ્પતા જોઈ ગુરુ તેને ધ્યેય માટે નિશ્ચયનું આલંબન આપે છે. કોઈ શિષ્યને પ્રજ્ઞાવંત જાણી નેવું ટકા નિશ્ચયનું આલંબન સમજાવી વ્યવહાર પ્રયોજન પૂરતો જ આપે છે. પૂ. પંન્યાસજી.
[૪૨૨]. સ્વોપજ્ઞ તબકમાં ઉપાધ્યાય શ્રીયશોવિજયજી પ્રકાશે છે કે, તત્ત્વ એ છે કે માટી સ્વયં પોતાની યોગ્યતાથી ઘટરૂપે પરિણમે છે, તે સમયે દંડ ચક્ર વિગેરે પોતાની યોગ્યતાથી પોતપોતાના વ્યાપારરૂપે પરિણમે છે. તથા કુંભારના શરીરના પરમાણુઓ પણ પોતપોતાની યોગ્યતાથી તે અવસ્થાને ધારણ કરે છે. છતાં કુંભાર અજ્ઞાનથી એમ માને છે કે હું ઘડો બનાવું છું.’ વાસ્તવિક રીતે કુંભારના આત્માએ ફક્ત વિકલ્પ કર્યો કે હું ઘડો બનાવું.' પણ શરીર વ્યાપાર કુંભારના આત્માના વિકલ્પને આધીન નહોતો.
[૪૩]. મૂર્ત શરીર અને અમૂર્ત આત્મા એ બંને વચ્ચે પરમાર્થ સંબંધ હોઈ શકે નહિ. એવું બને કે આત્મા ઇચ્છા કરે તે જ સમયે શરીરનો વ્યાપાર તે સ્વરૂપે પોતાની યોગ્યતાથી પરિણમે અને આવું અનેક વાર થતું દેખાવાથી અજ્ઞાન આત્માઓને ભ્રાંતિ થાય છે કે શરીરાદિની ક્રિયા હું કરું છું' પણ આત્મા અને શરીર બંને જુદાં દ્રવ્યો હોવાથી અન્યોન્ય કેવી રીતે પરિણમાવી શકે ? આત્મા શરીરની ક્રિયાનો માત્ર સાક્ષી/જ્ઞાતા બની શકે. આ નિશ્ચયનયનો મત છે, પરમાર્થ સૂચવનારો છે તે સૂક્ષ્મબુદ્ધિથી ગુરુગમે સમજવો જોઈએ. [૪૨]
જ્યાં સુધી સ્થૂલદષ્ટિ નહિ જાય, સૂક્ષ્મદ્રષ્ટિ નહિ ઊઘડે ત્યાં સુધી આ સંસારના ધોખાને અને સંસારની માયાને જીવ જાણી શકતો નથી. માણસ સામાન્ય રીતે જાણે છે. દિવસ જાય છે. દિવસ જાણે છે કે માણસ જાય છે. ચક્રવર્તીઓ પણ ગયા. ક્યા ગયા ? કોઈ સ્વર્ગ કોઈ અપવર્ગ
અમૃતધારા ૧૧૫
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
