________________
તે સન્મુખ આવે છે. અને જ્યારે તેની ઇચ્છા કરવામાં આવે છે, ત્યારે તે મોં ફેરવીને ચાલ્યું જાય છે. પરંતુ ખેદની વાત છે કે અધીરતાને યોગે આ વસ્તુનો વિચાર કર્યા વિના માત્ર ઇચ્છાથી વ્યાકુળ મનવાળો તે વસ્તુને માટે દોડાદોડી કરતા થાકતો નથી.
વિવેચન : પ્રારબ્ધ એવું અકળ છે કે કોઈ સંતોષી માનવને ધન આદિ સંપત્તિની ઇચ્છા ન હોવા છતાં તે વૃદ્ધિ પામે છે. અને કોઈને તેની જરૂર છે અથવા વધતા માન ઐશ્વર્ય આદિને ઇચ્છા છે તેને માટે ઘણો પરિશ્રમ ઉઠાવે છે. છતાં તે વસ્તુ માટે તેની નિરંતર અમૈત્રી જ રહે છે. વળી ખેદની વાત એ છે કે જ્યારે વસ્તુની અપ્રાપ્તિ હોય ત્યારે ધીરજપૂર્વક શ્રમ કરવાને બદલે તે વ્યક્તિ અધીર બને છે. અધીરતાને કારણે તેને સાચી દિશા મળતી નથી. તેથી વ્યાકુળ થઈને તે વધુ તડપે છે. તે વસ્તુ મેળવવા ઘણું દુઃખ ભોગવે છે પણ તે વ્યર્થ જાય છે.
ઐશ્વર્ય આદિની પ્રાપ્તિ-અપ્રાપ્તિ કેવળ આ સ્નેની કોઈ પરિસ્થિતિ છે એવું પણ નથી, પરંતુ મુખ્યત્વે પૂર્વજન્મના શુભ-અશુભ કર્મોની વિચિત્રતા તેનું કારણ હોય છે. જ્યારે માનવની સારી પરિસ્થિતિ હોય, સંપત્તિ આદિ હોય પણ કૃપણ થઈ પોતે જ તેનો સ્વામી છે તેમ માની સ્વાર્થમય જીવન જીવે તેનું પરિણામે પોતે જ સાધનહીનતા પામે છે. અને જો પોતાના આત્મા, દેહ, ધન, સત્તા સર્વેનો સઉપયોગ કર્યો હોય છે તો તેને ન માંગે દોડતું આવે તેમ ધનાદિ તેની સામે આવે છે.
માટે વિચારવાન માનવે સર્વમાં સમાન આત્મા જાણી સમભાવે વ્યવહાર કરવો. દેહ વડે પરોપકારનાં કાર્યો કરવાં, ધન વડે દીનદુ:ખિયાનાં દર્દો દૂર કરવા. પ્રતિષ્ઠાનો અહંકાર ન કરતાં તેવા યોગ વડે સામાન્ય વર્ગના માનવોનું કલ્યાણ કરવું. વાણી વડે મધુરતા જાળવવી અને મનથી દરેકનું સુખ ઇચ્છવું, આમ કરવાથી ન માંગે તો પણ ઉચ્ચ વસ્તુની પ્રાપ્તિ થાય છે.
स्थिरो धीरस्तु गम्भीरः संपत्सु च विपत्सु च । बाध्यते न च हर्षेण विषादेन न च क्वचित् ॥ १४५ ॥
મંગલમય યોગ Jain Education International
For Private & Personal Use Only
૧૨૯ www.jainelibrary.org