________________
મોહથી. ધન માટે સુધાતૃષ્ણા, ગરમી ઠંડી કેમ સહન કરે છે? ધન પ્રાપ્તિના મોહથી. મોહની હાજરીમાં જીવ વિવેકશૂન્ય થતો હોવાથી તે દુઃખમાં પણ સુખ માને છે.
આવી સર્વ વિપત્તિમાં પણ તે હસતો કેમ રહી શકે છે? વિવેક વગર તે દિશામૂઢ બન્યો છે અને દુઃખને જ સુખ માને છે. મોહની ગૂંચ ઉકેલવાનો એક માત્ર ઉપાય છે “તત્ત્વનિશ્ચય'. તત્ત્વ એ વસ્તુનું સ્વરૂપ, નિશ્ચય એટલે મૂળસ્વરૂપમાં નિશ્ચયાત્મક શ્રદ્ધા.
તત્ત્વબોધ એટલે જીવ જાણે કે દરેક વસ્તુ સ્વતંત્રરૂપે પરિણમે છે. હું દેહના હાડ માંસ બનાવું કે ફેરવી શકું તેમ બનવાનું નથી. તે પદાર્થ તેના કાળે, તેની યોગ્યતા પ્રમાણે પરિવર્તન પામે છે, તેને જ્ઞાન અતન્મયપણે જાણે છે.
જ્ઞાન આત્માનું સ્વરૂપ છે. તે પરને જાણે ત્યારે પોતાને જાણવાનું છૂટી જતું નથી. તેના જ્ઞાન ઉપયોગમાં પર અતન્મયપણે જણાય છે. સ્વને તન્મયપણે જાણે છે.
તત્ત્વબોધને કારણે જીવ સાંસારિક સુખ કે દુઃખને સ્વસ્વરૂપે સ્વીકારતો નથી એટલે મન ત્યાં ઠરતું નથી. વિષયો અને વિકારોને જોતાં વિચારે છે કે આ જીવ અનંત વાર જભ્યો અને મર્યો છતાં આ વિકારો કેમ મર્યા નથી ?
પૂર્વકર્મકૃત રાગાદિભાવ ઉત્પન્ન થતાં તત્ત્વબોધને કારણે જીવ સ્વ-આશ્રયે રુચિને ફેરવી નાખી અંતર્મુખ થાય છે.
જે સમયે દર્શનમોહરહિત નિર્મળ પર્યાય વડે જીવ સ્વરૂપમાં લીન થાય છે ત્યારે હિંસાદિ પાપો શમી જાય છે. ઇન્દ્રિયો-વિષયો શાંત થાય છે. આમ પાપનાં કારણો દુષ્કર થવાથી જીવ ક્રમશઃ મુક્ત થાય છે.
વાસ્તવમાં મોહ દૂર કરવા, અમોહપણે રહેવા, સમ્યગદર્શન જરૂરી છે. તેને માટે તત્ત્વનો યથાર્થ બોધ જરૂરી છે. તત્ત્વનો યથાર્થ
હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળાં - ૭૧
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
