________________
મોહ હટી ગયો છે, તેવા સાધકના મનમાં વિકલ્પો શમી જાય છે. વળી શાસ્ત્રના અભ્યાસ વડે ચિત્ત નિર્મળ થાય છે. તેવો વિવેકભાનુ જેનામાં પ્રગટ્યો છે તેને સુખદ કે દુઃખદ પરિસ્થિતિમાં કંઈ ભેદ પ્રવર્તતો નથી.
અજ્ઞાની જીવ મોહરૂપી ઠગે ઉત્પન્ન કરેલી ભ્રાંતિમાં માને છે કે પાંચે ઇંદ્રિયોના વિષયો સુખરૂપ છે. ઇન્દ્રિયોના ક્ષીણ થવા છતાં વિષયો છૂટતા નથી. તે સમયે પ્રત્યક્ષ દુઃખજનિત સ્થિતિનો અનુભવ છતાં મોહની જાળમાં ફસાયેલાને પ્રભુસ્મરણ થતું નથી.
હે જીવ! વર્તમાન તો તારા હાથમાંથી વહ્યો જાય છે. અલ્પ અને અનિયત એવા આયુ ૫૨ રાખેલો વિશ્વાસ ઠગારો નીવડે છે. અનેક પ્રકારનાં સંસારનાં કાર્યોમાં ગૂંથાયેલો, કેટલીયે મહાત્ત્વાકાંક્ષા ધરાવતા જીવને સાચું સ્વરૂપ કેમ સ્મરણમાં આવે ?
વિવેકી જીવે સંસારની સર્વ અભિલાષાઓનો ત્યાગ કરી અમૂલ્ય એવા આત્માર્થનું સેવન કરવું. દેહાર્થે કરવા પડતા પ્રપંચોથી દૂર રહેવા પ્રયત્ન કરવો. પૂર્વજન્મના કર્મસંયોગોથી મુક્ત થવા અને પુનઃ પુનઃ તેવાં કર્મોથી બંધન ન થાય તેમ વિવેકપૂર્વક વર્તજે, તે સિવાય તને સાચા સ્વરૂપનું સુખ મળવું સંભવ નથી. અવિવેકનું ફળ અનંત દુઃખ છે તે રડતાં પણ ભોગવવું પડે છે.
આત્મા સ્વયં દુઃખદાયક કે દુઃખને ઉત્પન્ન કરનારો નથી. પરંતુ જીવ અજ્ઞાનવશ પરવસ્તુમાં, બાહ્ય સંયોગોમાં સુખ મળશે તેવી કલ્પનાથી, અનેક પ્રકારની ઇચ્છાઓનું સેવન કરી સ્વયં આકુળ થઈ દુઃખી થાય છે, અર્થાત્ આત્મા દુઃખ પેદા કરતો નથી પણ સુખની વિપરીત માન્યતાને કા૨ણે જીવ સંસારમાં રડતો જ રહે છે.
પદાર્થો કે સંયોગોનાં નિમિત્તો છે, તેને જાણવામાં દુઃખ નથી પરંતુ મોહવશ વિષયગ્રહણની જે વૃત્તિ/તૃષ્ણા છે તે દુઃખનું કારણ છે. સંસારમાં જીવને તેની નિયતિ ભમાવ્યા કરે છે. તેમાં જીવ
૪૮ * હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
