________________
મને સાચું સુખ મળ્યું નથી, એ પ્રકારે સાચી જિજ્ઞાસાને સેવે છે, આત્મસ્વરૂપની પ્રાપ્તિ સિવાય અન્ય કંઈ તેને આવશ્યક નથી, તે આત્મજ્ઞ અનુભવી ગુરુને શોધે છે. તેમનો નિરંતર સમાગમ કરે છે. ગુરુ-ઉપાસના કરી તેમની નિશ્રામાં સ્વાધ્યાયાદિ વડે જિજ્ઞાસાને પુષ્ટિ કરતો જાય છે. નિશ્ચયના લક્ષ, અંતરંગની શુદ્ધિના લક્ષે વર્તમાન અવસ્થાની શુદ્ધિ દ્વારા સ્વાનુભવે જે શુદ્ધાત્માનો નિર્ણય કરે છે તે નિયમા તે સ્વરૂપે થાય છે.
સ્વરૂપપ્રાપ્તિ કે મોક્ષ સ્વાનુભવ દ્વારા જ પ્રગટ થાય છે. જેમાં આત્મજ્ઞાનની મુખ્યતા છે. એ જ્ઞાનનું ફળ વિરતિ-વિરક્તિ, વૈરાગ્ય છે. યદ્યપિ આખરી સિદ્ધિ મોક્ષનું કારણ સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્ર છે.
જીવાદિ પદાર્થોને શ્રદ્ધવા, જાણવા, પ્રતીત કરવા તે વ્યવહાર છે. જીવાદિ પદાર્થોના શ્રદ્ધાનનું જ્ઞાન સ્વભાવરૂપે પરિણમવું તે નિશ્ચયથી સમ્યગદર્શન છે. જીવાદિ પદાર્થોનું જ્ઞાન સ્વભાવરૂપે પરિણમવું કે હું માત્ર જ્ઞાયકસ્વરૂપ છું. અન્ય તત્ત્વો તે તે સમયની અવસ્થાઓ છે તેનો બોધ થવો તે સમ્યગૂજ્ઞાન છે. રાગાદિના અભાવમાં જ્ઞાનનું – બોધનું પરિણમન થવું, વૈરાગ્યરૂપ શુદ્ધ પરિણતિ તે સમ્યગુ ચારિત્ર છે.
સાધક સ્વભાવના લક્ષે જ સિદ્ધિને પ્રાપ્ત કરે છે. તે લક્ષે વારંવાર ઉદ્યમ કરે ત્યારે રાગનું જોર ઘટી, વૈરાગ્યવૃદ્ધિ પામે છે. પોતાના અનુભવે નિશ્ચય કરે છે, જોકે હજી રાગાદિભાવ, શુભભાવ હોવા છતાં, સ્વભાવનું લક્ષ હોવાથી, સમયે સમયે અંતરંગ અવસ્થાની શુદ્ધિ દ્વારા આત્માનુભૂતિ દ્વારા આત્મજ્ઞાનને પ્રાપ્ત કરે છે.
જેના અંતરમાં સાચો વૈરાગ્ય છે તે સાધકને તત્ત્વવેત્તા ગુરુનો યોગ થાય છે. તેમની પાસેથી બોધને ગ્રહણ કરી લે છે. તેમની આજ્ઞામાં રહે છે એટલે તેમના બોધને કે તેમને ભૂલતો નથી. ભલે ચોવીસ કલાક તેમની પાસે રહેતો ન હોય પરંતુ મનોભાવથી તે
હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળાં ૧૩
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
