________________
જન્મ થવો દુર્લભ છે. પુણ્યયોગે તેવા કુળમાં જન્મ થાય તોપણ નીરોગી શરીર મળવું, સગપણમાં ગળપણ હોવું જનપ્રિયતા હોવી દુર્લભ છે. તેમાં પણ લોકોત્તર ધર્મ મળવો, આરાધવો ઘણો જ દુર્લભ છે. આમ માનવજન્મ પામીને પણ જીવ ઘણાં કષ્ટ સેવે છે. - દેવલોકનાં સુખ પણ મરણને આધીન હોવાથી ભ્રામક છે. જે સુખની પાછળ દુઃખ ડોકાયા કરે તે સુખને જ્ઞાનીજનો સુખ કહેતા નથી. આમ સંસારમાં ચારે બાજુ દુઃખ જ છે.
વળી આ પૂરા ચૌદરાજલોકમાં – વિશ્વમાં વ્યાપ્ત નિગોદના જીવો કે જે દેખાતા, છેદાતા કે ભેદાતા નથી, એવા સૂક્ષ્મ હોવાથી કોઈની દયાને પાત્ર પણ થતા નથી. જગતમાં તેમના જીવનની કોઈ નોંધ લેતું નથી. નિરંતર જન્મમરણને આધીન થઈ મહાકષ્ટ પામે છે.
આમ તત્ત્વના બોધ વગર જીવો આવા દુઃખદાયી સંસારના સર્વ ક્ષેત્રે કષ્ટ પામે છે. કષ્ટનું કારણ નહિ જાણતા તેઓ શોધ તો સુખની કરે છે પરંતુ પરિણામે દુઃખ પામે છે. કોઈ પુણ્યબળે સુખ પામે તોપણ તે ચાર દિવસની ચાંદની જેવું હોય છે.
સંસારના વાસ્તવિક સ્વરૂપને નહિ જાણતો તે વિષયાદિમાં ડૂળ્યો રહે છે. જ્યાં સુધી વિષય કષાયથી ઉપરામ પામતો નથી ત્યાં સુધી તેને તત્ત્વદૃષ્ટિ પણ પ્રાપ્ત થતી નથી. આ એક ભયંકર નાગચૂડ છે. જેમાં બંધાયેલો માનવ છૂટી શકતો નથી, મહાદુઃખ પામે છે. તો પછી તે સ્વપ્ન પણ સુખ સમાધિ કેમ પામે ?
જીવ તત્ત્વને જાણતો ન હોવાથી સંકલ્પવિકલ્પ અને ચિંતા વડે આકુળ થાય છે. વાસ્તવમાં સાધુ-સાધક સંસારની પ્રતિકૂળ દશાઓમાં જાગૃત થઈ, તત્ત્વબોધ વડે તે દશાઓમાં મૂંઝાતો નથી પરંતુ જેને તત્ત્વબોધ નથી તે જીવો બાહ્ય પરિસ્થિતિને જ ચોંટી રહે છે. અંદરની અવસ્થાને સમજવા પ્રયત્ન કરતો નથી. જો ચિત્તમાં સ્વસ્થતા છે તો બાહ્ય પરિસ્થિતિની દશાઓ જેમ થઈ હતી તેમ ચાલી જશે.
૧૪૦ હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળા
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
