________________
मनोलयानास्ति परो हि योगो, ज्ञानं तु तत्त्वार्थविचारणायाः । समाधिसौख्यान्न परं च सौख्यम्, संसारसारं त्रयमेतदेव ।। २९ ।।
યોગો મહીં શ્રેષ્ઠ મનોનિરોધ, જ્ઞાનો મહીં ઉત્તમ તત્ત્વબોધ; સંતોષ જેવું સુખ નહોય અન્ય, સંસારમાં સાર ત્રણે ય અનન્ય. ૨૯
મનોલયથી શ્રેષ્ઠ કોઈ યોગ નથી. તત્ત્વાર્થ વિચારણાથી ચઢિયાતું કોઈ જ્ઞાન નથી. સમાધિસુખથી શ્રેષ્ઠ કોઈ સુખ નથી. સંસારમાં શ્રેષ્ઠ આ ત્રણ તત્ત્વો છે.
યોગ એટલે આંતરિક બળ, યોગ એટલે જીવનાં શુદ્ધ પરિણામ. યોગ એટલે પરિણામ, દૃષ્ટિ કે ઉપયોગનું મોક્ષમાર્ગમાં જોડાવું.
યોગ અસંખ્ય પ્રકારના છે. તેમાં મુખ્ય ભેદ બે છે.
(૧) પૌત્રલિક યોગઃ જે મન, વચન અને કાયા છે તે નિરંતર સક્રિય હોય છે. મનોયોગ વડે જીવ અનેક પ્રકારના રાગાદિયુક્ત વિકલ્પ કરે છે. વચન દ્વારા વ્યક્ત અવ્યક્ત બોલે છે. કાયયોગ વડે અનેક પ્રકારની ચેષ્ટા, પ્રવૃત્તિ કરે છે. આમ મનાદિયોગની સક્રિયતા વડે આત્મપ્રદેશમાં પ્રકંપન થાય છે. તેથી ઉપયોગ ચંચળતા
૧૩૦ હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
