________________
મનને સાધ્યું તેણે સઘળું સાધ્યું. તે ખરો વિજેતા. રણમેદાને તો શરીરના બળ પર ઘણા જીતી ગયા. પણ તે જ શૂરવીર, સ્ત્રીના બે મીઠા શબ્દો પાસે, આંખના ઇશારા પાસે, ધનની વૃદ્ધિ માટે કેવો રાંક બની જાય છે ? માટે ખરો વિજેતા મનને જિતનારો છે.
છો ખંડના અધિરાજ જે ચંડે કરીને નીપજ્યા, બ્રહ્માંડમાં બળવાન થઈને ભૂપ ભારે ઊપજ્યા; એ ચતુર ચક્રી ચાલિયા હોતા નહોતા હોઈને, જન જાણીએ મન માનીએ, નવ કાળ મૂકે કોઈને.
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર એથી જ મનોવિજયની સામે ત્રિલોકના વિજયને તણખલા જેવો (શાસ્ત્રકારો) કહે છે.
મનોજથી થવું તે તો જીવનનો અર્ક-સ્વતત્ત્વ છે, તે બાહ્ય આરંભ, માન-અપમાન, હર્ષ-શોક જેવાં લોકસંજ્ઞાનાં પરિબળોમાં હોમાઈ જાય છે.
ભાઈ, આ સ્વતત્ત્વ તો મહામૂલું છે. તે જ પોતાની માલિકીનું છે. તેમાં સ્વનું મૂલ્ય સમાયેલું છે. એક વાર અંદર ઝાંકીને જો. બહાર વલખાં મારવાનું જવા દે, ત્યાં તારી દયા પણ કોણ ખાય? બધા જ દયાજનક સ્થિતિમાં છે. સંસાર પૂરો દુઃખ-દયામય છે.
આ સ્વતત્ત્વ – આત્મત્વ, નિજી વસ્તુ ત્રિકાળાબાધિત છે. જ્ઞાનમય હોવાથી આનંદમય છે.
તમે લોકદષ્ટિએ કેટલા આગળ છો, કેટલી પદવી ધરાવો છો એને આ સ્વતત્ત્વ સાથે કોઈ સંબંધ નથી. તમારા વસ્ત્રાલંકાર સાથે પણ કોઈ સંબંધ નથી.
આ સ્વતત્ત્વ અધ્યાત્મભૂમિમાંથી પ્રગટ થાય છે. તેને તમારામાં પ્રગટ થવા માટે આ માનવદેહ મળ્યો છે. તેને પ્રગટ થવાની મોકળાશ આપો. તે સ્વબળે ઊછરે છે, ઘાટ ઘડાય છે. આપબળે વિકાસ પામે
૧૨૮ * હૃદયપ્રદીપનાં અજવાળાં
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
